Wahania nastroju nastolatka. Jak zrozumieć i pomóc?

Krzyk, płacz, ogromna złość, a po niej histeryczny śmiech i przeprosiny - tak zazwyczaj wyglądają rozmowy z nastolatkiem. Rodzice młodych ludzi w fazie dojrzewania nie mają łatwo. Nastolatki się buntują, negują autorytety i próbują zbudować własną tożsamość. To naturalny proces, który niestety jest bardzo trudny dla wszystkich postronnych. Skąd się biorą humory nastolatka i co robić, aby je przetrwać?

Burza hormonalna to nie wszystko

Buzujące w ciele nastolatka hormony to nie wszystko, co dzieje się w trakcie dojrzewania. Choć zazwyczaj tak tłumaczone są zmienne nastroje młodzieży, to jednak głównym "sprawcą” niezrozumiałych dla dorosłych zachowań jest mózg, a raczej dojrzewanie jego niektórych struktur.

Impulsywność, brak krytycyzmu, wybuchowość cechują wielu nastolatków w mniejszym lub większym stopniu. Dzięki nieuobrazowaniu oraz wielu długotrwałym badaniom wiemy, że są za nie odpowiedzialne niedojrzałe struktury mózgowe, a przede wszystkim kora przedczołowa. Która osiąga swoją docelową sprawność do 25 r.ż, a nie jak sądzono wcześniej 6 czy 10 r.ż.

Hormony, takie jak estrogeny u dziewcząt i testosteron u chłopców wpływają na zmiany fizyczne, jednak to intensywne obumieranie neuronów oraz dojrzewanie struktur mózgu powoduje, często trudne do wytrzymania dla rodziców, zmienne nastroje ich dorastających dzieci.

Dojrzewający mózg pochłania bardzo dużo energii, co można zauważyć poprzez wzmożoną potrzebę snu u wielu nastolatków oraz niepohamowany apetyt. Kora mózgowa odpowiedzialna za planowanie, racjonalne decyzje, regulację emocji oraz osobowość zmienia się. Dlatego ryzykowne pomysły, brak krytycznego myślenia, znaczny idealizm oraz podatność na wpływy to niebezpieczeństwa, z którymi muszą się zmierzyć ich rodzice i nastolatkowie.

Młody człowiek odpowiada za swoje czyny, jednak zrozumienie mechanizmów, jakie nim rządzą, pomaga rodzicom postawić się w miejscu swoich pociech. Ograniczonymi zdolnościami panowania nad sobą oraz niedojrzałością emocjonalną i poznawczą można wytłumaczyć wiele codziennych zachowań nastolatków. Jednak jak przetrwać ten okres, tak aby jednocześnie pozwolić dziecku być sobą, testować, eksperymentować, a z drugiej strony pokazać mu jasne granice oraz zachować bliską więź?

Jak poradzić sobie z wahaniami nastroju nastolatka?

Na różne sposoby możesz porozumieć się z Twoim dzieckiem oraz łatwiej przyjąć jego punkt widzenia. Jednak to wymaga czasu oraz dużej otwartości. Oto kilka sposobów na przetrwanie okresu dojrzewania dla rodziców:

1. Edukuj się, czytaj książki o nastolatkach, choć na warsztaty dla rodziców.

Im więcej wiesz o funkcjonowaniu dzieci w wielu 11-18 lat, tym łatwiej zrozumieć Ci pewne zachowania oraz określić ich powody. Dzięki najnowszej wiedzy psychologicznej, socjologicznej oraz medycznej funkcjonowanie nastolatków zostaje coraz lepiej poznane. Dodatkowo na szkoleniach i warsztatach zawsze możesz wymienić doświadczenia z innymi rodzicami, którzy mogą podsunąć świetne sposoby postępowania.

2.Rozmawiaj z dzieckiem na "trudne tematy”.

Menstruacja, nocne polucje, seks – to tematy, których rodzice nie lubią poruszać, ponieważ często nie wiedzą jak o nich rozmawiać. Kiedy nastolatek ma 15-16 lat może być już za późno na takie rozmowy. Warto je przeprowadzić wcześniej, kiedy dziecko jest ciekawe i samo zadaje pytania. Kiedy my jako rodzice nie odpowiemy, poszuka wiedzy gdzie indziej.

3.Przyjmij perspektywę dziecka

Przypomnij sobie jak to było, kiedy sam/sama byłaś nastolatkiem/ką. Przypomnij sobie, co Cię denerwowało w postępowaniu rodziców i dorosłych. Co było niepotrzebne, dzięki temu łatwiej zrozumiesz postepowanie swojej córki czy syna. Empatia, zrozumienie i morze cierpliwości na pewno pomoże w niejednej rozmowie z dzieckiem. Brak przykładania swojej "dorosłej” miary do jego problemów, pomoże Ci zbliżyć się do dziecka.

4.Czasami odpuść

W sytuacji, kiedy dziecko chce malować włosy na różowo, przekuć sobie nos lub nosić określony strój – zastanów się po, co to robi i pomyśl dwa razy zanim się sprzeciwisz. Pamiętasz, że im bardziej ktoś zakazywał Ci w przeszłości jakiejś rzeczy, tym bardziej chciałaś ją zrobić? Teraz nastolatki mają tak samo. Zakazy powodują silny opór i często działanie na przekór osobie, która zakazuje.

Eksperymentowanie z fryzurą, ubiorem, poglądami to faza przejściowa, która pomaga określić swoją tożsamość i zbudować osobowość. Swoje wysiłki wychowawcze skup na wytłumaczeniu dziecku konsekwencji nadmiernego picia alkoholu, brania narkotyków i dopalaczy oraz seksu bez zabezpieczenia.

5. Dostosuj swoje oczekiwania do dziecka, a nie dziecko do swoich oczekiwań

Chcesz, aby Twoja pociecha miała jak najlepsze życie. Aby skończyła dobre szkoły, znalazła w życiu szczęście [tu możesz wstawić wszystko, co dla Ciebie jest szczęściem]. Jednak pamiętaj o rozmowach z dzieckiem – czego ono pragnie, co jest dla niego ważne. Nie gaś marzeń, tylko dlatego, że się z nimi nie zgadzasz. Pokaż nastolatkowi, że ma w Tobie oparcie, nawet jeśli niektóre jego decyzje mogą Ci nie odpowiadać. Z drugiej strony pokazuj na czym Ci zależy i spróbuj znaleźć wraz z córką lub synem złoty środek.