Jak pomóc nastolatkowi poradzić sobie z kompleksami?

Wiek nastoletni stanowi wyzwanie nie tylko dla młodych, dojrzewających ludzi, ale również dla ich rodziców, którzy zaczynają dostrzegać zmiany w swoich dzieciach. Jedną z takich zmian jest bardzo silne zainteresowanie wyglądem oraz potrzeba akceptacji przez grupę. Na tym tle można u nastolatków zauważyć bardzo duże kompleksy. Jak pomóc nastolatkowi poradzić sobie z kompleksami, jak okazać mu wsparcie i akceptację?

Kompleksy nastolatka – czyli czego w sobie nie lubi

Nastolatek dbający o swój wygląd, zmartwiający się o swoją popularność w grupie, zastanawiający się, ile są warte jego umiejętności to widok codzienny dla rodziców mających pod swoim dachem dojrzewającą dziewczynę czy chłopaka. Modele wyglądu lansowane przez media nie pomagają, podobnie wszechobecne nastawienie na sukces.

Dziewczyny i chłopaki często zamartwiają się wyglądem swojej twarzy, doszukują się krzywych zębów czy zbyt dużego nosa. Nastolatkom sen z oczu spędza waga, wzrost lub zbyt mały czy duży biust. Dla chłopców brak zarostu, mięśni czy niski wzrost lub głos jeszcze przed mutacją są powodami do wstydu. Każde odstępstwo od standardu jest powodem do gorszego samopoczucia, poczucia niższości lub stresu.

Wiek nastoletni to również czas, kiedy młody człowiek szuka sensu życia, odpowiedzi na najważniejsze pytania: Kim jestem?, Jakie są moje zadania?, Co powinienem zrobić ze swoim życiem? Szukanie siebie, swojej tożsamości odbywa się na wszystkich płaszczyznach: emocjonalnej, duchowej, cielesnej, społecznej, intelektualnej. Pojawiają się konflikty wartości, sprzeczne dążenia oraz trudności w zaakceptowaniu swoich mocnych i słabych stron. Pozytywne rozwiązanie kryzysu wieku dojrzewania skutkuje ukształtowaniem pełnej, świadomej siebie jednostki o stabilnej i adekwatnej samoocenie.

Okres dorastania

Okres dorastania to długi przedział czasu. Można wyróżnić jego wczesny etap, między 10. a 16. rokiem życia oraz późny 17. a 20.-25. r.ż. To czas, kiedy dla młodego człowieka zmienia się wszystko, gwałtowne modyfikacje w ciele i psychice stanowią ogromne wyzwanie dla nastolatków i ich rodziców.

W tym okresie życia człowiek szuka akceptacji grupy, przynależność do paczki jest swoistym wyznacznikiem statusu oraz popularności. Często to czy ktoś czuje się gorszy, czy ma kompleksy czy też nie, zależy od reakcji rówieśników. To oni dla nastolatka stanowią guru, najwyższą instancję, która wydaje często bezlitosne wyroki na temat tego, co jest ładne, a co brzydkie, co pożądane, a co odpychające. Czy rodzice całkowicie nie mają znaczenia dla nastolatków?

Zrozumienie to podstawa

Oczywiście, że nie. Rodzic dla nastolatka jest bardzo ważny. Mimo że młody człowiek często kwestionuje autorytet mamy czy taty, podważa ich zdanie, krytykuje poglądy, to jednak to właśnie rodzina może być miejscem, gdzie kształtuje się jego pewność siebie i zadowolenie z własnego wyglądu, a także umiejętności.

Ze strony rodzica najważniejsze jest zrozumienie, dawanie nastolatkowi szansy na eksperymenty, przy jasnych i stanowczych granicach. Zapewnienie bezpieczeństwa w postaci akceptacji jego wyglądu, zachodzących zmian, zmieniających się upodobań czy wybuchowych humorów staje się dla nastolatka fundamentem, na którym może budować swoją tożsamość.

Zrozumienie fazy, przez jaką przechodzi nastolatek wymaga edukacji, dużej dozy empatii, cierpliwości i często poczucia humoru. Radykalizm poglądów – bezkrytyczne przyjmowanie nowych postaw, ideologii, bardzo duży idealizm, tendencja do egocentryzmu młodzieńczego, bardzo duża drażliwość na swoim punkcie to cechy niedojrzałości psychicznej, która jest typowym okresem przed osiągnięciem dorosłości. Świadomość, że ten okres mija może pomóc wielu rodzicom przetrwać trudny czas dojrzewania ich dzieci.

Silne kompleksy u dziecka powodują obniżenie poczucia wartości oraz wypaczenie obrazu własnej osoby, mogą być jednym z czynników wpływających na pojawienie się u dzieci stanów depresyjnych, zaburzeń zachowania, czy odżywiania.

Ważna jest czujność

Uważność i obserwacja nastolatka, rozmowy mogą zapalić w głowie czerwoną lampkę – jeśli Twoje dziecko izoluje się, zmieniło swój styl funkcjonowania, odsunęło się od kolegów i znajomych, podejrzewasz, że nadużywa alkoholu, drastycznie zmniejszyło liczbę posiłków, nieustannie mówi o swojej wadze lub zauważyłeś inne zmiany w zachowaniu – bądź czujnym.

W takiej sytuacji jak najszybciej zgłoś się ze swoim dzieckiem po specjalistyczną pomoc do psychologa zajmującego się problemami dzieci i młodzieży lub do psychiatry dziecięcego.

Jak pomóc nastolatkowi poradzić sobie z kompleksami?

Jak już ustaliliśmy zadanie rodziców nie jest łatwe, jednak bardzo ważne. Dzięki dużej świadomości okresu, jaki przechodzi Twoje dziecko, będziesz miał szansę mu pomóc poradzić sobie z kompleksami.

Jak najczęściej rozmawiaj z nastolatkiem o jego marzeniach, obawach, planach na przyszłość. Nie wyśmiewaj, ani nie krytykuj, daj szansę na pełną wypowiedź, dzięki temu pokazujesz swoje zainteresowanie życiem dziecka.

Edukuj w zakresie zmian fizycznych, psychicznych – opisz jakie zmiany i dlaczego następują w ciele i myśleniu młodego człowieka, pokaż, że ten stan jest naturalny i przechodzi go każdy człowiek. Podkreśl, że zmiany są możliwością na lepszy rozwój.

Pytaj o zdanie swoje dziecko, konsultuj opinie, decyzje – pokaż mu, że liczysz się z jego wypowiedziami, że to co mówi ma znaczenie i jest dla Ciebie ważne.

Nie neguj jego trudnych uczuć, nie kwestionuj jego poglądów na swoje ciało czy niezadowolenia z wyglądu czy umiejętności. Rozmawiaj na ten temat, pytaj co Twoje dziecko chciało by zmienić, co mu to da, jak chce dokonać zmiany, jaki będzie efekt. Dzięki temu, okazujesz zrozumienie dla jego uczuć, a jednocześnie pokazujesz co jest w jego mocy możliwe do zmiany.

Daj szansę nastolatkowi na decydowanie o sobie. Wyznacz ogólne, jasne granice, z dużą dozą elastyczności i możliwości na eksperymentowanie. Tłumacz i negocjuj, pomóż w organizacji działań.

Mów, że go kochasz i pokaż mu to, bez względu na wszystko. Mimo obruszenia, przewracani oczami, czy niecodziennych komentarzy, nastolatek docenia to co dla niego robisz i mówisz oraz to, że możesz na niego liczyć.

Paulina Gaworska, psycholog

Bibliografia:
Faber A., Mazlish E. (2012) Jak mówić, żeby dzieci nas słuchały. Jak słuchać, żeby dzieci do nas mówiły, Poznań, Media Rodzina
Harwas-Napierała, B., Trempała, J. (red. nauk.), (2003), Psychologia rozwoju człowieka tom 2, Warszawa, PWN