Jak chronić dziecko przed wykorzystaniem seksualnym? Jak rozmawiać, reagować, przeciwdziałać?

Co czuje rodzic, kiedy dowiaduje się, że jego dziecko zostało skrzywdzone? Pojawia się, niedowierzanie, rozpacz, złość, często bezradność lub… wyparcie. Wydaje nam się, że się, że taka sytuacja jest niemożliwa, że nas nie będzie dotyczyła, bo przecież TO zdarza się innym. Przecież jesteśmy blisko, nie zostawiamy dzieci z nieznajomymi.

Co szokuje najbardziej? 80-90% osób, które wykorzystują dzieci to osoby z ich najbliższego otoczenia. Ukochany wujek lub dziadek, zaprzyjaźniony sąsiad czy trenerka, bo dotyczy to również kobiet. W Polsce co 7 dziecko doświadczyło przemocy seksualnej.

Ogólnopolska Diagnoza Skali i Uwarunkowań Krzywdzenia Dzieci prowadzona przez FDDS w 2018 roku pokazała, iż 7% nastolatków w wieku od 13-17 lat doświadczyło co najmniej jednej formy wykorzystywania seksualnego z kontaktem fizycznym, zaś 20% miało choć jedno obciążające doświadczenie seksualne (doświadczyło wykorzystania seksualnego bez kontaktu fizycznego). Istotnie częściej obydwu kategorii krzywdzenia doświadczają dziewczyny (10% i 27%) niż chłopcy (5% i 12%).

Pamiętaj, że nadużycie seksualne to nie tylko doprowadzenie do czynności seksualnej, ale również nakłanianie dziecka do oglądania pornografii, rozbieranie go, obnażanie się przed nim, czy robienie mu nieprzyzwoitych zdjęć. Sporo dzieci doświadcza słownego molestowania lub werbowania w internecie do celów seksualnych.

Dlatego tak samo jak ostrzegamy nasze dzieci przed niebezpieczeństwem pokazując im, jak korzystać z gorącego piekarnika, czy uważnie przechodzić przez jezdnię, równie ważne jest nauczenie ich jak mają chronić same siebie.  I to jest najważniejsze. Przekaż dziecku wiedzę i umiejętności.  

Nie obawiaj się, że twoje dziecko jest zbyt małe na rozmowę. A jeśli należysz do 8% rodziców, którzy uważają, że informacje dotyczące stref intymnych dziecko powinno poznać dopiero po 13. roku życiu, to lepiej zmień nastawienie. Pomyśl o celu. Twoje dziecko ma być bezpieczne. Kropka. 

Jak rozmawiać z dziećmi, żeby chronić je przed wykorzystaniem seksualnym?

Od najmłodszych lat ucz dziecko nazywać części intymne.

Używaj nazw, które są zrozumiałe dla wszystkich. Naprawdę słowo cipka czy siusiak nie wzbudzają większych emocji u maluchów. To takie same słowa jak palec czy plecy. Dlaczego tak ważne jest, żeby nie bać się tych nazw? To my dorośli nadajemy słowom różne znaczenia i barwę emocjonalną. Jeżeli słowa będą w nas budzić napięcie i niezdrowe emocje, to nasza postawa wpłynie na postrzeganie ich przez dziecko.

W rezultacie skrzywdzone dziecko będzie się bało lub wstydziło szukać u nas pomocy.  A jeśli będzie używać nazw, które są zrozumiałe tylko dla was, np. kwiatuszek, fifelek (naprawdę pomysły rodziców czasami są zaskakujące), to jeśli przyjdzie po pomoc do innego dorosłego, to ta osoba po prostu może nie zrozumieć o co chodzi i zbagatelizować sprawę.

Naucz dziecko, że niektóre części ciała są intymne

Powiedz dziecku, że jego części intymne, dlatego tak się nazywają, że nie pokazuje się ich nikomu i nikt nie ma prawa nam ich pokazywać bez naszej zgody.  Wyjaśnij, że dziecko bez ubrania mogą oglądać rodzice, ewentualnie lekarz podczas wizyty w gabinecie i pani w żłobku, jeśli maluch potrzebuje pomocy w toalecie.

Naucz dziecko stawiać granice

Powiedz dziecku wprost, że nikt nie powinien dotykać jego miejsc intymnych. Nawet jeśli bardzo o to prosi.  Równie ważne jest, żeby powiedzieć, że nikt nie ma prawa prosić o dotykanie swoich części intymnych. A czasami przemoc seksualna rozpoczyna się właśnie od takiej relacji. W dodatku małemu dziecku takie zachowania przez oprawcę przedstawiane są jako forma zabawy.

Wytłumacz, że nie mogą tego robić również osoby, które dobrze zna i które może uważać za przyjaciół. Nikt. Ani ciotki lub wujkowie, ani nauczyciele czy trenerzy, ani miły pan z sąsiedztwa. Nawet jeśli dziecko uwielbia te osoby musi wiedzieć, że nie ma żadnego powodu i zgody, żeby mogli je dotykać.

Pamiętaj, że to nie może być jednokrotna rozmowa. Co jakiś czas rozmawiajcie jak stawiać granice.

Wytłumacz, że są niebezpieczne sekrety i tajemnice

Oczywiście zdajesz sobie sprawę, że większość pedofilii będzie chciało ukryć swoją relacje. Mogą robić to za pomocą uwodzenia dając prezenty i mówiąc, że ta cudowna zabawa musi pozostać tajemnicą. Mogą też użyć gróźb, które mają skłonić dziecko do milczenia.

Twoje dziecko musi wiedzieć, że sytuacje, kiedy ktoś narusza jego cielesność lub komfort psychiczny poprzez dotyk czy pokazywanie filmów pornograficznych lub obnażanie się są czymś złym, o czym zawsze powinno ci powiedzieć.

Wytłumacz, że nikt dorosły nie ma prawa prosić go o dochowanie tajemnicy. Zapewnij, że chętnie i zawsze je wysłuchasz. Utwierdź je w przekonaniu, że bez względu na wszystko zawsze znajdzie w tobie oparcie. Często zapewniaj dziecko, że jesteś po jego stronie, że nie ma sytuacji, w której mu nie dasz wsparcia.

Naucz dziecko, jak poradzić sobie z niechcianymi sytuacjami 

Na początku zacznij od siebie.Sprawdź, czy na pewno szanujesz granice swojego dziecka, bo jeśli ty tego nie robisz, to będzie wzrastać w przekonaniu, że jego potrzeby są nieważne.

Dlatego dobrze jest swoim zachowaniem pokazywać maluchowi, że akceptujemy granice, które wyznacza i oczekujemy tego samego od niego.  Podczas siłowania się i łaskotania skończ zabawę, kiedy usłyszysz słowo „nie”. Nie zmuszaj dziecka do przytulania i całowania cioć, wujków, babć, jeśli ono tego nie chce.

 Czasami dzieci czują się niekomfortowo sprzeciwiając się dorosłym. Dlatego uświadom, że nie zawsze dorosły to osoba godna zaufania. Przypomnij, że dziecko nie może oddalać się z nieznajomym z placu zabaw i z przedszkola, że nie może zgadzać się na żadne propozycje pochodzące od osób, których nie zna ani przyjmować od nich prezentów.

Zapewnij, że kiedy czuje się niepewnie lub wydaje mu się, że dzieje się coś złego to natychmiast może zareagować, mówiąc, że najpierw spyta rodziców, lub że musi wyjść.  Zbuduj między wami most zrozumienia i zaufania. 

Wymyślcie rodzinne hasło

Kiedyś już pisałam o tej metodzie, żeby znaleźć słowo – hasło, które jest znane tylko najbliższym osobom. Jeśli dziecko będzie zaczepiane przez osobę nieznajomą, która zacznie wmawiać mu, że jest przyjacielem rodziców, itd. wystarczy, że dziecko spyta o wasze hasło i będzie miało pewność.

Naucz, że w takiej sytuacji może głośno powiedzieć lub krzyknąć, żeby ta osoba odeszła i przestała je zaczepiać lub żeby jak najszybciej podeszło do innej osoby i poprosiło o pomoc.

Jak zauważyć, że dzieje się coś złego?

Dzieci bardzo rzadko ujawniają fakt molestowania seksualnego, nawet w sytuacjach diagnozy medycznej potwierdzającej wykorzystanie zdarza się, iż dzieci zaprzeczają ewidentnym faktom.

Utajnianie dotyczy zarówno kontaktów kazirodczych, jak i tych, których sprawcami były osoby obce dziecku.

Objawy behawioralne:

• Niechęć do przytulania i kontaktu fizycznego
• Problemy ze snem i pojawienie się koszmarów sennych
• Wycofywanie się lub nadmierne przywiązane
• Nagłe niewyjaśnione zmiany osobowości, wahania nastroju i niepewność
• Regresyjne zachowania, np. moczenie nocne
• Nieobliczalny strach przed konkretnymi miejscami lub ludźmi
• Wybuchy gniewu i agresji
• Odgrywanie scen seksu z wykorzystaniem zabawek lub przedmiotów
• Doświadczanie myśli samobójczych
• Histeryczny płacz podczas zmiany pampersów ( u maluszków) i/lub zdejmowania ubrania, zwłaszcza bielizny,
• Niechęć do przedszkola lub szkoły
• Problemy z nauką i koncentracją uwagi, których wcześniej nie było
• Rysowanie narządów płciowych
• Odgrywanie w zabawie stosunków seksualnych 
• Seksualizacja zachowań

Objawy fizyczne:

• Krew na prześcieradłach lub bieliźnie
• Zmiany w nawykach żywieniowych
• Samookaleczenie (cięcie, palenie lub inne szkodliwe działania)
• Odczuwanie ból w okolicach intymnych
• Pojawiają sie nasilone dolegliwości somatyczne, ból krzyża, brzucha, co nie ma potwierdzenia medycznego
• Mają oznaki fizyczne w okolicach intymnych, zasinienie, obrzęk, otarcia naskórka.

Wskazówki słowne:

• Używanie słów lub wyrażeń „zbyt dorosłych” dla ich wieku,
• Zadawanie pytania dotyczące obszaru seksualności, pokazujących nieadekwatną do wieku wiedzę w tym zakresie,
• Powtarzanie zwrotów związane ze sferą seksualną, które są nieadekwatne do poziomu ich rozwoju,
• Próby opowiedzenia, że coś się zdarzyło, ale w sposób niebezpośredni, wspominają, że muszą dochować tajemnicy i wyraźny niepokój.
• Dzieci stają się niezwykle tajemnicze

Uwaga. Nie każdy sygnał oznacza, że ​​dziecko było lub jest wykorzystywane seksualnie. Niektóre objawy mogą być związane z innymi, trudnymi sytuacjami, np.: podczas rozwodu, po śmierci bliskiej osoby lub zwierzątka, w związku z problemami w szkole, grupie rówieśniczej lub wydarzeniami, które mogą wywołać traumę bądź lęki (oglądanie lub uczestniczenie w wypadku).

Co zrobić, jeśli podejrzewasz, że dziecko mogło zostać wykorzystane seksualnie?

Pamiętaj, że jeśli masz takie obawy koniecznie porozmawiaj z dzieckiem, ale stwórz atmosferę wzajemnego zaufania

• Wybierz miejsce, w którym dziecko będzie czuło się bezpiecznie i komfortowo. Możesz spytać, gdzie chciałoby z tobą porozmawiać.
• Przygotuj się do rozmowy pamiętając, że wszyscy reagujemy na sygnały pozawerbalne. Jeśli będziesz bardzo poważna lub przestraszona, dziecko może się wycofać i bać odpowiadać na pytania.
• Zadawaj pytania, dopasowując się do wieku i słownictwa, którego używa dziecko, tak żebyście się zrozumieli.
• Wysłuchaj uważnie dziecka i pozwól mu mówić.
• Upewnij je, że jest bezpieczne i że twoje pytanie są wynikiem twojego niepokoju, a nie oceny. Musi mieć poczucie, że ta rozmowa ma pomóc znaleźć dla niego dobre rozwiązanie.

Pamiętaj, że ta rozmowa może być przerażająca dla dziecka. Wielu sprawców grozi dziecku potwornymi konsekwencjami. Dziecko może mieć złudne poczucie, że jeśli powie prawdę może zostać surowo ukarane lub ucierpią jego najbliżsi, więc bądź cierpliwa i uważna.  

Zgłaszanie przestępstwa, takiego jak wykorzystywanie seksualne, może nie być łatwe i może być emocjonalnie wyczerpujące. Jednak pamiętaj, że da szansę na ochronę kogoś, kto nie może się bronić samodzielnie.

Gdzie szukać pomocy, jesli podejrzewasz, że dziecko może być wykorzystywane seksualnie??

Skonsultuj się z pediatrą lub lekarzem rodzinnym, którzy najczęściej odeslą was do lekarza specjalizującego się w opiece nad ofiarami przemocy seksualnej. To on zrobi ekspertyzę.

Koniecznie skontaktuj się z psychiatrą dziecięcym, żeby sprawdzić stan psychiczny dziecka i wdrożyć ewentualne leczenie farmakologiczne lub/i terapię.

Kolejny etapem będzie zgłoszenie sprawy do organów ścigania

Informacje na temat ochrony dzieci przed wykorzystywaniem seksualnym i pomocy dzieciom wykorzystywanym:

• Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę
• Telefon zaufania dla dzieci i młodzieży
• Bezpłatna pomoc telefoniczna i online dla rodziców i nauczycieli, którzy potrzebują wsparcia i informacji w zakresie przeciwdziałania i pomocy psychologicznej dzieciom krzywdzonym 

Jeśli jesteś rodzicem dziecka wykorzystanego seksualnie też możesz potrzebować pomocy i wsparcia psychologicznego. Nade wszystko jednak reaguj, daj wsparcie i nie przerzucaj odpowiedzialności na dziecko. Ty jesteś dorosłym i twoim obowiązkiem jest dbać o bezpieczeństwo tych, którzy nie mają szansy tego zrobić samodzielnie.

Źrodła:

• M. Sajowska, Ogólnopolskie Pogotowie dla Ofiar Przemocy w Rodzinie „Niebieska Linia’’, Dzieci wykorzystywane seksualnie – polskie badania, Niebieska linia nr 3, 2002.
• Raport - Bezpośrednie konsekwencje wykorzystywania seksualnego dzieci - William N. Friedrich
• www.parentsprotect.co.uk