Jak zachować spokój i co robić, kiedy dziecko się złości

Panowanie nad emocjami w sytuacji, gdy zachowanie dziecka bardzo nas złości, jest trudne. Nierzadko mamy ochotę dać upust swoim uczuciom i nakrzyczeć na dziecko czy je szarpnąć, nie jest to jednak dobry pomysł. Jak zachować spokój i co robić, kiedy dziecko się złości?

Jak zachować spokój wiedząc, że agresja rodzi agresję?

Nakrzyczenie czy szarpnięcie dziecka nie jest dobrym pomysłem. W myśl zasady że „agresja rodzi agresję” takie rozwiązanie może tylko eskalować  napięcie i nerwową atmosferę w relacji z dzieckiem. Krzyk niewątpliwie przyniesie matce chwilową ulgę w postaci rozładowania napięcia, ale zaraz potem pojawi się poczucie winy. Co więcej, jeśli damy się sprowokować dziecku z pewnością nie dojdziemy z nim do porozumienia.

Warto więc nie czekać, aż nasze emocje nawarstwią się i eskalują do tego stopnia, że nie będziemy umieli powstrzymać się od wybuchu, tylko zareagować odpowiednio wcześniej, zanim nasza cierpliwość się skończy. Dzięki temu  będziemy mieli szansę na konstruktywne i łagodne wyznaczenie granic dziecku i spokojną rozmowę z nim.

Dobrze jest zaobserwować, w jakich sytuacjach dziecko reaguje wybuchem złości i jakie sygnały poprzedzają ten wybuch. Pozwoli to nam na rozminowanie wybuchu zanim wystąpi niepożądane zachowanie dziecka poprzez odpowiednie ukierunkowanie jego uwagi i emocji.

Jak pomóc dziecku się uspokoić w razie wybuchu złości?

• Odwrócić uwagę dziecka (np. „zobacz, jedzie pogotowie”, „zobacz, jaki ładny niebieski samochód”),
• Zaproponować przyjemną aktywność (np. „chodź, popuszczamy duże bańki”),
• Wymyśleć atrakcyjną zabawę,
• Dać dziecku jego ulubioną zabawkę,
• Porozmawiać na inny, ciekawy dla dziecka temat (np. o jego zainteresowaniach),
• Poprosić o pomoc dziecko (np. chodź, pomożesz mi …”),
• Poprosić pociechę o nadmuchanie balonu, aż pęknie,
• Przytulić dziecko, wziąć je na kolana,
• Pobiegać z dzieckiem,
• Włączyć ulubioną muzykę dziecka,
•  Zostawić dziecko na kilka minut w samotności (ale cały czas obserwować je z daleka),
• Porozmawiać spokojnie z dzieckiem,
• Opowiedzieć dziecku dowcip, kawał, coś śmiesznego,
• Pochwalić dziecko za coś, co wcześniej zrobiło dobrze.

Nie zawsze jednak możliwe jest zapobiegnięcie wybuchowi złości u dziecka. Dzieje się tak w sytuacjach, kiedy nasza pociecha w sposób przypadkowy i nieświadomy nauczyła się, ze dzięki wybuchom zyska to co chce, np. wymusi otrzymanie przywileju, uniknie jego odebrania lub rodzice odstąpią od nakazu wykonania nielubianej czynności, np. odrobienia lekcji czy posprzątania zabawek. Warto wtedy zachować spokój i modelować konstruktywne sposoby radzenia sobie z emocjami. Dziecko obserwując rodzica uczy się, jak regulować swoje uczucia.

Jak samemu zachować spokój w sytuacji wybuchów złości i agresji dziecka?

• Upewnij się, że zarówno dziecko, jak i Ty jesteście bezpieczni. Jeśli nie, odejdźcie w bezpieczne miejsce;
• Odbierz dziecku uwagę, nie patrz w jego stronę. Jeśli to możliwe, poświęć uwagę drugiemu dziecku lub dowolnej, odprężającej czynności. Kątem oka monitoruj jednak przebieg wybuchu;
• Weź dziesięć głębokich i spokojnych oddechów. W razie potrzeby powtórz tę czynność kilka razy;
• Policz od 100 wspak;
• Daj sobie kilka minut na ochłonięcie i wyciszenie. Jeśli dziecko jest starsze, zakomunikuj mu wprost, że potrzebujesz chwilę, aby się uspokoić;
• Przemyj twarz zimną wodą;
• Spójrz w lustro i powiedz do siebie: „Jestem dobrą matką. Poradzę sobie”;
• Zauważ, że to nie jest sytuacja kryzysowa i podbramkowa. Strząśnij napięcie z siebie;
• Zrób to, co lubisz i co zwykle pomaga Ci się uspokoić. Możesz włączyć ulubioną muzykę czy poszukać w internecie ciekawostek i śmiesznych zdjęć. Zrelaksuj się;
• Zaciśnij mocno pięści tak, aby zgromadziło się w nich całe Twoje napięcie, a następnie mocno je strzepnij;
• Wyjdź na chwilę do swojego pokoju i walnij pięścią w łóżko;
• Zmień sposób myślenia na konstruktywny. Dzięki temu zmianie ulegną także Twoje emocje. Jeśli będziesz myśleć, że dziecko specjalnie robi Ci na złość, bo jest rozpieszczonym i rozwydrzonym bachorem, ciężko będzie Ci opanować emocje i wyznaczyć granice w atmosferze ciepła, życzliwości i miłości;
• Pomyśl, że Twoje dziecko potrzebuje Twojej miłości szczególnie wtedy, gdy nie potrafi jeszcze regulować swoich emocji. Możesz go w tym wspierać, ale nie podejmuj rozmowy, gdy nie czujesz się jeszcze spokojna;
• Nazwij w myślach swoje emocje. Jeśli masz taką potrzebę, wyraź je pisząc o nich w pamiętniku;
• Wypisz swoje zalety. Możesz wypisać też argumenty, które potwierdzają to, że jesteś dobrym rodzicem (np. nie dałaś się sprowokować dziecku itp.).

Dziecięce wybuchy złości w sklepie

Niektóre dzieci nauczyły się, że poprzez wybuchy złości udaje im się wymusić na rodzicach kupno określonej rzeczy. Potrafią więc w sklepie krzyczeć na cały głos, wyzywać rodziców, bluźnić, rzucać się na podłogę, ciskać przedmiotami, czy nawet szarpać i kopać. Niewątpliwie jest to bardzo trudne dla rodziców, ponieważ boją się oni negatywnej oceny ludzi i krytyki ze strony otoczenia. Czując skupiony na sobie wzrok tłumów często ulegają swoim pociechom.

Aby temu zapobiec, możesz nie zabierać dziecka ze sobą do sklepu. Unikniesz wtedy problemu, ale nie nauczysz pociechy nowego, pozytywnego zachowania. Możesz również po rozpoznaniu sygnałów zbliżającego się wybuchu złości wyjść ze sklepu. Jednak najlepszą okazją do nauczenia dziecka tego, że wybuchami złości nie wymusi kupienia upragnionej rzeczy jest pozwolenie mu na wybuch. Jest to dość trudne dla rodzica, jednak przynosi oczekiwane rezultaty.

Jak radzić sobie w przypadku wystąpienia dziecięcego wybuchu złości w sklepie?

• Zapewnij dziecku i sobie bezpieczeństwo;
• Pozwól dziecku na wyładowanie swojej złości;
• Przypomnij o wcześniej ustalonych z dzieckiem zasadach (np. w sklepie jesteśmy cicho) i konsekwencjach w przypadku ich złamania;
• Odbierz dziecku uwagę, patrząc zupełnie w inną stronę. Katem oka spoglądaj jednak czy dziecku nie dzieje się krzywda;
• Przeczekaj z boku, aż wybuch złości się skończy. Aby zachować spokój skorzystaj w wcześniejszych rad np. weź dziesięć głębokich oddechów, policz od 100 wspak itp.;
• Staraj się myśleć konstruktywnie. Pomyśl, że jesteś dobrym rodzicem i dlatego nie dasz sobą manipulować i nie ulegniesz;
• Wyciągnij konsekwencje.

Konsekwencją w przypadku występowania dziecięcych wybuchów może być odebranie określonego przywileju, np. utrata możliwości gry na komputerze, dodatkowe obowiązki domowe i za każdym razem naprawienie wyrządzonych podczas wybuchu szkód.

Ważne, aby zasady zachowywania się w sklepie i konsekwencje ich nieprzestrzegania były wcześniej omówione i uzgodnione z dzieckiem. Dobrze jest również na spokojnie powiedzieć dziecku, że ma ono prawo się złościć, ale nie podoba nam się sposób okazywania tej emocji i omówić z nim jakie zachowania jesteśmy w stanie zaakceptować, a czego bezwzględnie nie wolno robić gdy jesteśmy bardzo źli.

Warto sporządzić listę zachowań akceptowalnych i niepożądanych w postaci kodeksu złości i powiesić ją w widocznym dla dziecka miejscu. Dzięki temu w momencie wystąpienia wybuchu oraz po jego zakończeniu mamy możliwość odwołania się do ustaleń.

Katarzyna Wasiak,
psycholog i pedagog