Dogoterapia i jej zalety

Kynoterapia, zwana również dogoterapią, to metoda wspomagająca rehabilitację i edukację zarówno dzieci, jak i dorosłych; wzmacnia efektywność pracy pedagogów, psychologów i rehabilitantów.

Technika ta wykorzystuje pozytywne oddziaływanie psa na człowieka i przynosi poprawę we wszystkich obszarach funkcjonowania człowieka, czyli w sferze: psychicznej, fizycznej, intelektualnej, emocjonalnej, społecznej. Interakcje pomiędzy pacjentem a psem pozwoliły na zastosowanie dogoterapii w rehabilitacji osób niepełnosprawnych, która wykorzystuje psy jako terapeutów i jest dostosowana do indywidualnych możliwości dziecka. Spokój, ciepło, pogoda oraz chęć pracy z człowiekiem to niezastąpione cechy psów, tak przydatne w rehabilitacji i leczeniu.

Pozytywne efekty dogoterapii dostrzec można również w terapii osób chorych, samotnych i starszych. Działanie w tym przypadku polega przede wszystkim na nawiązaniu psychicznej więzi ze zwierzęciem, co przyspiesza leczenie lub ułatwia przejście choroby.

Nie ma rasy psów szczególnie nadającej się do terapii. O przydatności decydują zawsze cechy osobnicze oraz umiejętności przewodnika, ale psy powinny spełniać pewne warunki. Muszą być odpowiednio przeszkolone, łagodne, zdrowe, czyste, bezpieczne, tolerancyjne, pewne siebie, posłuszne; powinny lubić pieszczoty i chętnie współpracować.

Rodzaje kynoterapii

Definicje podstawowych form kynoterapii są różne. Aby uniknąć nieporozumień interpretacyjnych, Polskie Towarzystwo Kynoterapeutyczne zaproponowało polską terminologię form terapii:

Spotkanie z psem – czyli kynoterapia o charakterze zabawowym. Głównym celem jest tu dobra zabawa i sprawianie radości dzieciom. Przy okazji zajęcia tego typu pozwalają  przełamać lęki w kontaktach z otoczeniem, stymulują rozwój zmysłów i postrzegania, pozwalają oderwać się od otaczającej rzeczywistości. Czworonóg często ośmiela dzieci wycofane, nieśmiałe, a uspakaja i wycisza te nadmiernie pobudzone. Nawet ci, którzy odczuwają lęk przed psami na początku roku szkolnego, po kilku tygodniach zajęć zaczynają wyrażać pozytywne emocje wobec psów. Jest to również świetna okazja, by zwrócić uwagę na zasady bezpiecznego kontaktu z psem.

Edukacja z psem – kynoterapia o charakterze edukacyjnym, która ma na celu usprawnienie sfery intelektualnej i poznawczej dziecka, co wymaga odpowiedniego przygotowania oraz wiedzy i umiejętności osób prowadzących (np. zakresu metodyki nauczania). Zajęcia zwykle odbywają się w przedszkolach i szkołach. Pies używany jest tu jako wyjątkowa „pomoc naukowa”, która motywuje do nauki, a dzięki stworzeniu przyjaźniejszych warunków zwiększa też możliwości przyswojenia wiedzy.

Dziecko chce ćwiczyć, gdy nagroda jest miła, przyjazna i można się do niej przytulić. Niesamowicie wzrasta wówczas motywacja. Dziecko chętniej zapamiętuje treści, których bohaterem jest jego nowy przyjaciel – pies. Edukacja z psem pomaga również dzieciom o obniżonej percepcji lub niechęci do przyswajania wiedzy i przebywania w szkole.

Dogoterapię można wykorzystać do wspomagania nauki pisania i czytania, a także kształtowania i doskonalenia orientacji w schemacie własnego ciała i ciała psa. W tego typu zajęciach, poprzez zabawę z psem dziecko poznaje budowę ciała czworonoga, dzięki czemu może szukać analogii budowy własnego ciała i ciała psa. Oprócz tego, zabawa z psem wymusza na dziecku aktywność ruchową, wspomaga rozwój koordynacji, precyzji ruchów i umiejętności manipulowania.

W kontakcie z psem dziecko jest naturalne i szczere, przez co nie boi się okazywania uczuć, dzięki czemu rozwija umiejętność odczuwania i wyrażania emocji. Wydając komendy, wzbogaca zasób wiedzy, a dodatkowo rozwija poczucie sprawczości i podnosi własną samoocenę. Opanowując czynności związanych z pielęgnacją psa, dzieci poznają, w jaki sposób należy dbać o niego, czego pies potrzebuje oraz w jaki sposób można zaspokoić jego potrzeby.

Ćwiczenia te nawet maluchom pomagają zrozumieć, że zwierzęta to żywe istoty, które wymagają opieki człowieka. Dzięki odgłosom towarzyszącym zabawom z psem i zaaranżowanym celowo sytuacjom rozwija się wrażliwość słuchowa dziecka. Ponadto poszerza się zasób reakcji głosowych oraz słownictwa biernego i czynnego, związanego ze zwierzęciem i otoczeniem. Dziecko uczy się i powtarza nowe słowa, które poznało w nowej dla siebie sytuacji. Gry i zabawy pozwalają na naukę i utrwalanie wielu pojęć, takich jak kolory, wielkości, liczby, różnice i podobieństwa itd.

Terapia z psem – są to zajęcia cykliczne, ukierunkowane na konkretny, zaplanowany cel rehabilitacyjny, do których układana jest metodyka w porozumieniu z rehabilitantem lub lekarzem prowadzącym. Charakteryzuje się indywidualnym podejściem do każdego uczestnika, jego możliwości i potrzeb.

Najkorzystniejszą formą są zajęcia indywidualne lub w bardzo małych grupach (zwykle nie więcej niż trzy osoby). Wskazaniem do terapii z udziałem psa będzie niepełnosprawność intelektualna, fizyczna, autyzm, wszelkiego rodzaju dysfunkcje wzroku i słuchu ; pies jest też wielką pomocą w terapii dzieci nadpobudliwych lub nieśmiałych, dzieci po traumatycznych przejściach oraz z kynofobią. W miarę postępów w rehabilitacji stosuje się stopniowanie trudności.

Zajęcia z dogoterapii nie wiążą się z wykonywaniem żmudnych ćwiczeń. Terapeutą jest pies-przyjaciel, a miękka sierść i merdający ogonek, to niezastąpiona motywacją do pracy. Dzięki interakcji ze zwierzęciem, „ukryciu” ćwiczeń rehabilitacyjnych w formie zabawy, dziecko nieświadomie pracuje. Pies wzbudza w nim chęć do nawiązywania kontaktów z drugim człowiekiem, dzieci otwierają się na innych i na nowe sytuacje, uspokajają się, relaksują. Rozwijają poczucie empatii – pies pomaga identyfikować i zrozumieć uczucia, motywy postępowania innych ludzi.

Czworonogi bezwarunkowo akceptują dzieci i nie oceniają ich, a to bardzo ważne w budowaniu poczucia własnej wartości. Kontakt z psem daje poczucie bezpieczeństwa i pewności siebie, a poza tym uczy ufności wobec świata i przynależności do niego. Przeżycie określonych sytuacji z udziałem ładunku pozytywnych emocji i dodatkowo włączenie w tę działalność ruchu, zwielokrotnia oczekiwane efekty. W wielu przypadkach dziecko musi współpracować ze zwierzęciem, zaspokajać jego potrzeby i „wejść w rolę terapeuty”. Taka sytuacja pozwala mu łagodniej przejść przez trudy i monotonię długotrwałej terapii, gdyż okazuje się, że samo dziecko może również dać coś z siebie komuś innemu i być odpowiedzialnym za żywą istotę.

Pies „wychowuje” – rodzi chęć opieki nad wiernym pupilem, ustala reguły zachowania, które można potem wykorzystać w nauce funkcjonowania w grupie. Osoby niepełnosprawne rzadko mają możliwość wydawania poleceń innym. Najczęściej to rodzina albo nauczyciele formułują polecenia, oczekując ich wykonania. Wydając komendę psu, dzieci mogą poczuć się ważne, docenione, mogą stać się sprawcami działań. Psy są na tyle wyszkolone, że wykonują komendy także tych dzieci, które nie potrafią mówić czy mają problemy z poruszaniem się, nawet z podniesieniem ręki.

Dzieci mają więc ogromną motywację do tego, by nauczyć się jak najlepiej wykonywać gesty, potrzebne do wydawania komend. Kolejnym ważnym czynnikiem, motywującym do jak najdokładniejszego wykonania gestu - komendy jest to, że wykonanie polecenia przez psa jest bardzo efektowne! Poprzez przywiązanie i personifikację psa, łatwiej jest dziecku uzewnętrznić emocje i uczucia, a pies staje się tu pomostem ułatwiającym komunikację ze światem zewnętrznym. Wartość edukacyjna takich spotkań jest ogromna – obecność psa umila i ułatwia przyswajanie wiedzy. Pokonując swoje trudności lub lęk przed psem, dziecko zyskuje poczucie kontroli i sukcesu. Zabawy z czworonogiem są też doskonałą okazją do rozwijania aktywności i sprawności fizycznej.

Przeciwwskazaniem do kontaktu z psem jest sytuacja, gdy dziecko ma: alergię na sierść psa, otwarte rany, poważne choroby skóry czy pasożyty.

W Polsce brak jest jeszcze uregulowań prawnych, które porządkowałyby i precyzowały wymagania, jakie spełniać powinni terapeuci oraz psy terapeutyczne. Terapią zajmują się osoby fizyczne, najczęściej są to miłośnicy psów posiadający wykształcenie pedagogiczne oraz fundacje posiadające różniące się między sobą wymagania i procedury pracy.Tematem uporządkowania, standaryzacji i doprowadzenia do uznania terapii z udziałem psa za zawód zajęło się powołane w 2006 przez Hannę Wojciechowską i Włodzimierza Cioć Polskie Towarzystwo Kynoterapeutyczne.

Anna Czajkowska
www.logopedzi.pl

Wychowanie dziecka - przeczytaj pozostałe nasze artykuły.

Rozwój dziecka w wieku przedszkolnym - kliknij tutaj.