W co i jak się bawić z dzieckiem nadpobudliwym psychoruchowo?

Dzieci z zaburzeniami emocjonalnymi najogólniej dzielimy na nadpobudliwe psychoruchowo oraz dzieci zahamowane psychoruchowo. Istnienie nadpobudliwości (Attention deficit hyperactivity disorder – ADHD, AD/HD lub ADD dostrzegano od dawna. Schorzenie nazwane syndromem "niegrzecznego dziecka" było znane lekarzom od 1930 roku, ale nagły wzrost liczby zachorowań odnotowuje się dopiero po roku 1990. Zakłada się, że w społeczeństwie odsetek dzieci dotkniętych zaburzeniami waha się w przedziale od 3 do 8 procent. Przypuszcza się, że jest to najpowszechniejsze zaburzenie psychiczne u młodych ludzi.

Dzieci z ADHD nie są upośledzone, mają możliwości umysłowe jak inne zdrowe dzieci. Otrzymując wcześniej profesjonalną pomoc, wyrastają na ludzi niestandardowych, nie znoszących rutyny, kreatywnych, niespokojnych, lubiących ryzyko. Wybierają zawody ruchliwe i wymagające odwagi. Bywają wśród nich dziennikarze, specjaliści od reklamy, piloci, kaskaderzy, chirurdzy i anestezjolodzy, lekarze pogotowia ratunkowego, handlowcy, aktorzy.

Praca z dziećmi nadpobudliwymi ma na celu między innymi zmniejszenie nieukierunkowanych wyładowań ruchowych, zbędnych odruchów i mimowolnych reakcji oraz wyeliminowanie uwagi mimowolnej i nietrwałości zainteresowań. Bawiąc się i ćwicząc z dzieckiem, przechodzimy zawsze od prac łatwych i krótkotrwałych do coraz trudniejszych, wymagających większej ilości czasu. Aby pomóc dziecku osiągnąć sukces, staramy się:

• by tematyka zabaw i zajęć była bogata, atrakcyjna,
• wykorzystujemy szeroki wachlarz technik,
• pozwalamy na w miarę swobodny wybór tematu pracy,
• udzielamy dyskretnej pomocy w trakcie wykonywanych zadań.

Zwiększające koncentrację uwagi, zmniejszające napięcie mięśniowe

"Wesołe kuleczki" - dziecko otrzymuje miseczkę i papier lub folię aluminiową. Wspólnie zgniatamy kuleczki. Teraz wrzucamy je miseczki. Zabawa polega na jednorazowym wydmuchiwaniu wszystkich kulek z miski.

"Mechaniczne zabawki" - umawiamy się z dzieckiem, że za chwilę będzie nakręcaną zabawką. Na nasze hasło zaczyna naśladować jej ruchy. Próbujemy zgadnąć jaką rzeczą/zabawka jest. Zmiana ról. Teraz my udajemy zabawkę, a dziecko stara się odgadnąć jaką.

"Pantomima" – tu przydadzą się nam pomocnicy – rodzeństwo, dziadkowie itp. Dzielimy się na dwie grupy – aktorów i widzów. Aktorzy, wśród nich nasze dziecko, improwizują ruchem dowolną bajkę. Widzowie zgadują jaką.

"Przypływ – odpływ" – prosimy dziecko, aby stanęło na środku pokoju. Kiedy wypowiadamy słowo "przypływ", dziecko robi krok do przodu, zaś słowo "odpływ" - krok do tyłu. Stopniowo zwiększamy tempo podawania haseł.

"Co mam w ręku" – zasłaniamy dziecku oczy i prosimy, aby dotykiem rozpoznało przedmioty, które umieszczamy mu w dłoni. Początkowo podajemy przedmioty codziennego użytku, takie jak: łyżka, miś, klocek, lalka, później przedmioty, których rzadziej używa.

Malowanie według instrukcji – dziecko otrzymuje kartkę z biało-czarnym obrazkiem, który ma pomalować według instrukcji, np. płatki małych kwiatów na czerwono, dużych na żółto, psa na brązowo, kotka na szaro itd.

Układanie wzorów z patyczków – najpierw dziecko odwzorowuje to, co widzi, potem zakrywamy wzór i musi układać patyczki z pamięci.

"Drwale w lesie" - piłujemy drzewo – siadamy naprzeciwko dziecka (lub dwoje dzieci naprzeciwko siebie), trzymając się za ręce kołyszemy się na przemian do przodu i do tyłu. Ciągniemy ścięte drzewo – mama jest drwalem, a dziecko drzewem, które leży ścięte. Delikatnie ciągniemy dziecko za ręce. Odpoczywamy – siadamy obok siebie, dotykając się ramionami i kołyszemy się w rytm melodii. Usiłujemy wstać – siedzimy naprzeciwko siebie, trzymamy się za ręce i równocześnie wstajemy, a następnie siadamy.

Ćwiczenia i zabawy zmniejszające chaotyczność wyładowań ruchowych:

Obrysowywanie wzorów - dziecko obrysowuje przygotowane przez nas kartonowe wzory i wycina je nożyczkami. Po wycięciu nakleja przedmioty na kartkę z bloku, tworząc dowolną kompozycję. Może je pokolorować.Kopiowanie rysunków – dziecko wybiera dowolny rysunek, przykłada kalkę kreślarską i kopiuje. Następnie wypełnia kolorami według wzoru.Rysowanie lub malowanie na papierze,Rysowanie kredą na ciemnym papierze, Wysypywanki z piasku – zabawa na wolnym powietrzu. Piaskiem dziecko "maluje" różne wzory na ziemi.Stemplowanie na papierze, przy pomocy stempli z ziemniaka.Rysowanie "nitką" – na ciemnym papierze, dziecko układa mozaikę nitką. Możemy posmarować nitkę klejem, by utrwalić wzór.

Kompozycje ze sznurka i kolorowych włóczek – dziecko rysuje dowolny wzór ołówkiem, następnie linie ołówka pociąga warstwą kleju, na który nakłada kolorowe nitki.

Kolorowa wydzieranka.

Płaskorzeźba w z plasteliny – dziecko toczy z plasteliny wałeczki o grubości około 0.5 cm. Układa z nich kształty o małych rozmiarach.

Ułatwiające rozpoznawanie emocji i kierowanie nimi

Czytamy dziecku różne wiersze – pytamy, czy wierszyk był wesoły czy smutny?

Prosimy, by dziecko opowiedziało o przebiegu wczorajszego dnia w przedszkolu, szkole – co było w nim przyjemne i radosne, a co smutne, złe. Wydarzenia zaznaczamy na przygotowanej kartce "buźkami" – uśmiechniętymi i smutnymi. Czego było więcej – radości czy smutku?

Prosimy dziecko, by pomalowało kartkę kolorem, który najbardziej kojarzy mu się z aktualnie przeżywanym przez nastrojem.

"Uzupełnij zdania" - podajemy początek zdania, a dziecko kończy je zgodnie z własnymi doświadczeniami: Boję się, że ... , Złości mnie, że... , Cieszę się, gdy...

Pamiętajmy, że zajęcia musimy dostosować do potrzeb i możliwości naszego dziecka.