Przedszkolak z zespołem Aspergera

Inni postrzegają twoje dziecko jako dziwaczne, czasem źle wychowane? Zauważasz, że pasjonuje się ono jednym konkretnym tematem, często nieadekwatnym do wieku, a i godzinami może mówić na swój ulubiony temat? Niepokoi cię to, że nie umie bawić się z rówieśnikami i nie rozumie większości zasad społecznych; nie znosi zmian w tym, co już jest zaplanowane? Być może warto skontaktować się ze specjalistą, bo te cechy mogą być objawami zaburzenia zwanego zespołem Aspergera.

Charakteryzuje się ono upośledzeniem komunikacji dwustronnej, komunikacji słownej i pozasłownej, niechęcią do zaakceptowania zmian, brakiem giętkości myślenia oraz bardzo szczególnymi zainteresowaniami. Zespół Aspergera (Asperger's Syndrome) bywa błędnie utożsamiany z autyzmem i choć występuje znacznie częściej, nadal jest rzadko rozpoznawany przez rodziców i specjalistów, a wspólne z autyzmem objawy, czyli nieprawidłowa komunikacja ze światem zewnętrznym czy tendencja do powtarzania pewnych czynności, często powodują złą diagnozę. Jeśli chodzi o możliwości intelektualne, to wśród dzieci z autyzmem można zaobserwować przypadki od głębokiej niepełnosprawności po iloraz powyżej normy, natomiast w przypadku dziecka z zespołem Aspergera rozwój ten jest całkowicie prawidłowy.

Mocną stroną osób z ZA jest umiejętność zapamiętywania faktów, dat, postaci. Wiele z nich przejawia nieprzeciętne wręcz zdolności matematyczne. Mimo to niektórzy eksperci wciąż twierdzą, że główne problemy są takie same jak w autyzmie, jedyną różnicą jest tylko natężenie ich występowania, wobec czego zespół Aspergera nie powinien być klasyfikowany osobno. Trzeba podkreślić, że chociaż dokładna diagnoza jest bardzo istotna, może się ona zmienić w miarę rozwoju dziecka. Zauważalne u małego dziecka ślady autyzmu mogą ulec złagodzeniu w miarę jak dziecko dorasta i powoli uczy się różnych strategii rozwiązywania swoich problemów.

Szwedzki badacz zespołu Aspergera - Christopher Gillberg, wyróżnił sześć kryteriów diagnostycznych, które umożliwiają wyodrębnienie ZA na tle innych zespołów ze spektrum autyzmu.

·    Zaburzenia w zakresie sfery społecznej, powiązane z niewłaściwymi pod względem społecznym reakcjami oraz ze skrajną egocentrycznością, co wiąże się z niezdolnością i brakiem chęci do interakcji z rówieśnikami.

·    Ograniczone zainteresowania i zajęcia, oparte raczej na mechanicznym zapamiętywaniu niż rozumieniu oraz na powtarzalności zachowań.

·    Rytualizacja zachowań.

·    Osobliwości w zakresie mowy i języka, jak np. charakterystyka głosu, nadzwyczajna perfekcja w zakresie języka ekspresyjnego, a także zaburzenia w rozumieniu mowy – rozumienie dosłowne. Osoby z zespołem  Aspergera mają poważne trudności w rozumieniu metafor oraz pojęć abstrakcyjnych. Charakterystyczne dla nich są wyraźnie obniżone kompetencje dialogowe.

·    Problemy w zakresie niewerbalnej komunikacji - gestów, mowy ciała, ekspresji, spojrzenia itd.

·    Niezdarność ruchów, która nie musi występować u każdego malucha z ZA.
Dziecko z ZA w momencie ukończenia trzech lat zazwyczaj sprawnie posługuje się zdaniami, a jego mowa nie odbiega od mowy rówieśników pod względem słownictwa. Jednak mimo opisanej sprawności językowej, nie potrafi w sposób satysfakcjonujący prowadzić konwersacji z drugą osobą.

Warto zaznaczyć, że pomimo jednakowego rozpoznania, zachowanie i funkcjonowanie poszczególnych dzieci z zespołem Aspergera może być bardzo różne. Istnieje duża rozbieżność w nasileniu symptomów w tym zespole: dziecko z łagodną formą, które nie było zdiagnozowane, może po prostu wydawać się trochę dziwne, ekscentryczne. W okresie przedszkolnym mogą niepokoić rodziców następujące objawy: brak zabaw „na niby” , zachowania agresywne, wycofanie się i zajmowanie swoimi sprawami, duży zasób słów przy małym rozumieniu, używanie „dorosłych wyrażeń”, specyficzne zainteresowania, mniejsza sprawność ruchowa, nadwrażliwość sensoryczna (delikatny dotyk boli), trudności w myśleniu abstrakcyjnym (np. dosłowne odbieranie powiedzeń).

Chociaż w warunkach domowych maluch wydaje się zachowywać normalnie, w przedszkolu pojawiają się problemy i dość ekscentryczne zachowania. Dziecko całe dnie potrafi spędzać na rysowaniu, dokładnej obserwacji gromadzonych przedmiotów, analizowaniu budowy np. samolotów. Jest przy tym szalenie dokładne i niezwykle szybko zapamiętuje cechy obiektów. Ta fascynacja pochłania je tak bardzo, iż w znikomym stopniu wykazuje zainteresowanie innymi dziedzinami. Unika spontanicznych kontaktów, ma kłopoty z podtrzymaniem rozmowy, powtarza się w wypowiedziach, używa dziwnych, nieprzystających do tematu wypowiedzi, ma skłonności do schematycznego zachowania się, kłopoty z przystosowaniem się do grupy. Mimo to, w porównaniu z autyzmem, dzieci z ZA wykazują większe zainteresowanie kontaktami z dorosłymi i innymi dziećmi.

Przedszkolak z ZA nie rozumie jak się bawić i trzeba mu tłumaczyć reguły gry, które jego rówieśnicy pojmują błyskawicznie. Jeśli zdecyduje się na udział w zabawach grupowych, chce nimi kierować i wprowadzać własne zasady. Trudnością dla niego jest nawiązanie przyjaźni, nie wie jak to zrobić. Ponadto malucha charakteryzuje zmienność nastroju, a także problemy z emocjami - reaguje agresją, złością, bywa hiperaktywny. Dzieci z zespołem Aspergera czują się pewnie wówczas, gdy poruszają się według ustalonych schematów w uporządkowanym świecie. Często mają kłopoty z podjęciem decyzji, wobec czego wycofują się do ulubionych zajęć. Uwielbiają pochwały, wygrywanie, bycie pierwszym. Problem natomiast stanowią porażki, stawienie czoła krytyce. Ich złe zachowanie  często jest wynikiem kłopotów ze zrobieniem czegoś, niemożliwości w porozumieniu się, a to z kolei prowadzi do frustracji. Dzieci z ZA nierzadko bywają samotne, co jednym z nich odpowiada, ale innym nie. Na podwórku zachowują się inaczej niż rówieśnicy. Trzeba je chronić, występować w ich obronie, bowiem naiwność, skupienie na detalach może być powodem wyszydzania, przedrzeźniających gestów oraz przykrych ataków.

Jak pomóc dzieciom z zespołem Aspergera? Podobnie jak inne maluchy, potrzebują one miłości, czułości, troski i zrozumienia. Podstawą w pracy z nimi jest cierpliwość i konsekwencja. Najczęściej są inteligentne i kochające - warto to dostrzec i podkreślać. Trzeba też zadbać o to, by mimo ograniczeń znalazły swoje miejsce w grupie i nie dążyć na siłę do tego, by funkcjonowały tak, jak ich rówieśnicy. Dzieci te z powodzeniem mogą uczęszczać do zwykłych przedszkoli. Przez pierwszy okres pobytu w przedszkolu – kilka miesięcy a nawet rok – dzieci z zespołem Aspergera zwykle „stoją z boku” i należy to zaakceptować.

Po jakimś czasie zaczynają interesować się innymi maluchami, zaczepiają je. Ale wymaga to czasu. Brak wglądu w cudze przeżycia i niezrozumienie potrzeb innych, niezdolność do empatii powoduje, że dziecko z ZA ma skłonność do narzucania innym swojej woli. Dlatego należy wytyczyć mu wyraźne granice postępowania, ustalić niezmienne reguły i konsekwentnie przestrzegać zasad. Należy pokazać maluchowi jak dołączyć do zabawy, jak uwzględnić zdanie innych dzieci, jak się z nimi dzielić. W prosty i jasny sposób wytłumaczyć zasady zabaw grupowych i zasady panujące w przedszkolu oraz ustalić nagrody za zgodną zabawę z rówieśnikami. Trzeba zwracać uwagę na to, aby nasze wypowiedzi były proste, precyzyjne i dosłowne, ponieważ dziecko nie jest w stanie zinterpretować tego, co mówią inne osoby. Pamiętajmy, że nie rozumie również metafor i przenośni. Należy położyć nacisk na to, aby tłumaczyć mu wszystko tak, aby mogło zrozumieć, ponieważ najczęściej bardzo dobrze zapamiętuje i jest w stanie dokładnie powtórzyć informacje, ale bez rozumienia ich.

Rodzice muszą mieć świadomość tego, że ich dziecko jest szczególnie narażona na krytykę ze strony innych, dlatego w każdej możliwej sytuacji powinni podkreślać mocne strony dziecka i chwalić za wszelkie zachowania pozytywne, by pomóc mu w budowaniu poczucia własnej wartości.

Anna Czajkowska
pedagog, logopeda
 

Wychowanie dziecka - przeczytaj pozostałe nasze artykuły.

Rozwój dziecka w wieku przedszkolnym - kliknij tutaj.

Masz dziecko w przedszkolu ? - zajrzyj tutaj

Kliknij też w zerówkę  i szkołę.