Specjaliści są zaniepokojeni pogarszającym się stanem zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży. Coraz częściej mówią o epidemii zaburzeń psychicznych i kryzysie zdrowia psychicznego wśród młodych pacjentów.
Ponieważ problemy psychiczne nie tylko obniżają komfort życia, ale i mogą zagrażać zdrowiu oraz życiu (samookaleczanie się, próby samobójcze), bardzo ważne jest, by nie ich lekceważyć, a w przypadku zaobserwowania niepokojących symptomów zwrócić się o pomoc do wykwalifikowanego psychologa lub psychiatry.
- Pamiętajmy, że w populacji dzieci i młodzieży powszechne jest doświadczanie kryzysów rozwojowych, kryzysów adolescencji, dorastania. Młoda osoba boryka się m.in. z walką o swoją autonomię, frustracją spowodowaną ograniczaniem jej praw (m.in. prawa do decydowania o sobie) i wieloma innymi problemami, które mogą powodować, że czuje się nieatrakcyjne, gorsze albo odrzucone. Takie dziecko lub nastolatek, nie radząc sobie, często woła o pomoc w sposób dramatyczny. Niestety, nierzadko zdarza się, że nie otrzymuje wsparcia ani w rodzinie, ani w szkole – mówi prof. Agnieszka Gmitrowicz.
Rozmowa z dzieckiem to realna pomoc i wsparcie
W takiej sytuacji szalenie istotne jest, by rodzice i opiekunowie byli przygotowani do wspierania swoich dzieci oraz rozmawiania z nimi o przeżyciach, refleksjach, problemach, ale także uczuciach i emocjach. To sposób na realne wsparcie, ale i trzymanie ręki na pulsie. Okazuje się jednak, że nie wszyscy wiemy, jak taką rozmowę przeprowadzić.
Wyniki nowego ogólnokrajowego badania zrealizowanego online przez The Harris Poll na zlecenie On Our Sleeves, krajowego ruchu na rzecz zdrowia psychicznego dzieci wykazały, że chociaż większość rodziców dzieci poniżej 18 roku życia ma świadomość, że rozmawianie o zdrowiu psychicznym jest ważne, jednak wielu nie wie, od czego zacząć i jak taką rozmowę poprowadzić. Wielu potrzebuje jasnych wskazówek, jak rozmawiać z dziećmi o ich zdrowiu psychicznym.
Badanie przeprowadzono w kwietniu 2022 roku wśród 2063 dorosłych Amerykanów w wieku 18 lat i starszych, wśród których 686 to rodzice dzieci poniżej 18 roku życia.
- Wiemy, że rozmowa jest jednym z najprostszych i najskuteczniejszych sposobów wywierania wpływu i dawania dzieciom głosu, jeśli chodzi o ich zdrowie psychiczne – powiedziała dr Ariana Hoet, dyrektor kliniczna On Our Sleeves oraz psycholog dziecięcy w Ogólnopolskim Szpitalu Dziecięcym. - Nasze badania pokazują, że rodzice też o tym wiedzą, ale przyznają, że potrzebują dodatkowego wsparcia w rozpoczynaniu i podtrzymywaniu tych ważnych rozmów na temat zdrowia psychicznego.
Ogólnokrajowa ankieta On Our Sleeves, wspierana przez ekspertów ds. zdrowia behawioralnego z Nationwide Children's, wykazała, że:
- zdecydowana większość rodziców dzieci poniżej 18 roku życia (93%) twierdzi, że ważne jest, aby rodzice i opiekunowie rozmawiali z dziećmi na temat zdrowia psychicznego,
- ponad połowa rodziców dzieci poniżej 18 roku życia (59%) potrzebuje pomocy wiedząc, jak rozpocząć rozmowę na temat zdrowia psychicznego ze swoimi dziećmi,
- mniej niż połowa respondentów (43%) twierdzi, że ich rodzina otwarcie mówiła o zdrowiu psychicznym, gdy dorastali.
Aby pomóc rodzicom, opiekunom i nauczycielom w zrobieniu pierwszego kroku, On Our Sleeves uruchomił Operation: Conversation, kampanię mającą na celu zachęcenie dorosłych do inicjowania i prowadzenia rozmów wspierających zdrowie psychiczne małoletnich. Co jest ważne?
Przede wszystkim tworzenie odpowiednich warunków, przyjaznej atmosfery i otwartej przestrzeni do dzielenia się swoimi przemyśleniami, uczuciami i emocjami. To może zwiększyć prawdopodobieństwo, że rodzice i opiekunowie zauważą, kiedy ich dzieci potrzebują wsparcia ze względu na problemy ze zdrowiem psychicznym. Pamiętajmy, że w duzej mierze rodzina determinuje rozwój psychiczny dziecka
Rozmowy z dziećmi o ich problemach i przeżyciach są szczególnie ważne teraz, kiedy stanęliśmy w obliczu pandemii i społecznej izolacji, które miały duży wpływ na samopoczucie wszystkich, dzieci i nastolatków zwłaszcza.
- Po ponad dwóch latach przeżywania globalnej pandemii, która była trudna dla zdrowia psychicznego dzieci, te rozmowy są ważniejsze niż kiedykolwiek - dodał dr Hoet. - Trzeba wspierać dorosłych w tworzeniu środowiska, w którym dzieci czują się komfortowo i przychodzą do opiekunów, rozmawiają o swoim codziennym życiu lub pojawiających się przeszkodach.
Kiedy i jak rozpocząć trudną rozmowę z dzieckiem?
W ramach Operation: Conversation eksperci z On Our Sleeves oferują rodzicom porady na temat rozpoczęcia rozmów. Co proponują?
Wspólnie wyrabiajcie nawyk codziennego rozmawiania ze sobą. To ułatwia rozmowy na tematy dotyczące samopoczucia i zdrowia psychicznego.
Zadawaj pytania otwarte. Te rozmowy mogą obejmować wszelkiego rodzaju tematy, nie tylko emocje czy zachowania (pamiętaj, że celem jest zdobycie informacji, ale i pielęgnowanie relacji i wyrabianie nawyku komfortowego dzielenia się przemyśleniami).
Znajdź odpowiedni czas na trudne rozmowy. Wybierz czas, kiedy wszyscy są spokojni. Poproś o pozwolenie na rozpoczęcie rozmowy, a jeśli dziecko nie jest gotowe, koniecznie zapytaj, kiedy będzie odpowiednia pora.
Objawy kryzysu psychicznego
Po czym rodzice, opiekunowie lub nauczyciele mogą rozpoznać, że dziecko lub nastolatek znalazły się właśnie w kryzysie psychicznym?
- Nie jest to wcale łatwe do rozpoznania. Dziecko będące w kryzysie psychicznym, np. samobójczym, to nie zawsze jest dziecko smutne, płaczące i bez energii. Często kryzys ten jest maskowany. Wtedy jego oznaką może być niepokój, agresja, autoagresja czy wagarowanie – mówi prof. Agnieszka Gmitrowicz, psychiatra dziecięco-młodzieżowy z Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, która specjalizuje się w prewencji samobójstw.
Większość zaburzeń psychicznych u dzieci objawia się łącznym występowaniem objawów z czterech podstawowych obszarów:
- zaburzeń emocjonalnych,
- zmian w zachowaniu,
- opóźnień w rozwoju,
- trudności w relacjach społecznych.
Wsparcie rodziców dla dziecka będącego w kryzysie psychicznym jest bardzo ważne, ale może jednak nie wystarczyć do jego pokonania. W cięższych przypadkach nie jest w stanie zastąpić pomocy profesjonalistów.