Czy moje dziecko jest uzależnione od telefonu komórkowego. Jak rozpoznać i co robić?

Martwisz się, że Twoje dziecko zbyt dużo czasu spędza z telefonem w ręku? Zastanawiasz się, czy to po prostu chwilowa fascynacja czy dzieje się coś niebezpiecznego?

Nowe technologie zadomowiły się w naszym życiu na stałe. Smartfony pomagają nam w codziennych obowiązkach i dostarczają przyjemności, są też obecne w życiu naszych dzieci. Jakie sytuacje i zachowania powinny zwrócić naszą uwagę? Kiedy powinniśmy interweniować?

Fonoholizm – co to takiego?

Jest to uzależnienie od telefonu komórkowego, czyli smartfon staje się całym światem, a nastolatek nie wyobraża sobie bez niego życia. Pojęcie fonohlizmu nie zostało włączone do żadnej klasyfikacji chorób i zaburzeń, jednak obserwuje się zachowania oraz symptomy, które świadczą, że telefon może stać się takim samym nałogiem, jak inne uzależnienia behawioralne np. zakupy, czy uprawianie seksu.

Badanie przeprowadzone w 2016 r. Przez Common Sense Media wykazało, że połowa nastolatków czuje się uzależniona od swoich urządzeń, a 78% sprawdza urządzenia co najmniej raz na godzinę.

Siedemdziesiąt dwa procent nastolatków odczuwało presję, by natychmiast reagować na wiadomości tekstowe, powiadomienia i wiadomości z mediów społecznościowych. Raport Pew Research z 2015 r. Wykazał, że 73 proc. 13-17-latków miało swoje własne smartfony lub miało do nich dostęp, a 24 proc. stwierdziło, że jest online "prawie stale".

Kiedy dziecko nie potrafi choć na chwilę rozstać się ze swoim telefonem, obawia się go utracić. Stresuje się na myśl, że nie będzie mieć kontaktu z innymi osobami za pomocą telefonu, a jego życie społeczne uległo znacznym ograniczeniom – wiedz, że może dziać się coś złego.

Jeśli smartfon jest narzędziem do komunikacji, fajną rozrywką, pomaga w nauce czy pracy to jest to prawidłowe używanie telefonu. Dodatkowo dziecko utrzymuje pozytywne, realne kontakty ze znajomymi, funkcjonuje tak jak do tej pory – podejmuje obowiązki szkolne i domowe, posiada inne zainteresowania, do których nie używa telefonu, wtedy wszystko jest w porządku. Kiedy powinniśmy się zacząć martwić?

Symptomy nałogowego używania telefonu komórkowego

Kiedy można dostrzec wyraźną zmianę w zachowaniu dziecka, jak i jego emocjach?

Co powinno nas zaniepokoić?

• Stała bliskość telefonu komórkowego
• Odczuwanie negatywnych stanów emocjonalnych związanych z pozbawieniem dostępu do telefonu
• Wzmożona częstotliwość z korzystania z telefonu w porównaniu z przeszłością
• Bardzo częste sprawdzanie telefonu czy ktoś napisał lub zadzwonił
• Niemożność wyobrażenia sobie funkcjonowania bez telefonu komórkowego
• Odczuwanie potrzeby/przymusu, aby odpisać/oddzwonić jak najszybciej po próbie kontaktu ze strony innej osoby
• Trudność odłożenia telefonu nawet w sytuacjach ważnych lub potencjalnie niebezpiecznych np. przechodzenie przez jezdnię
• Odczuwanie przytłoczenia, zmęczenia ilością przyjmowanych informacji
• Pojawia się dekoncentracja, trudności z prawidłowym wysypianiem się

Im więcej obserwowanych symptomów nałogowego korzystania z telefonu plus znaczne różnice w funkcjonowaniu dziecka w różnych sferach społecznych w porównaniu do przeszłości. Tym bardziej powinniśmy zacząć reagować.

Jak reagować, kiedy dziecko zbyt często używa telefonu?

W sytuacji, której niepokoi nas zachowanie naszego dziecka. Kiedy zauważamy, że:

• bardzo dużo czasu korzysta z telefonu,
• jego wyniki w szkole pogorszyły się,
• nie spędza czasu inaczej niż grając na smartfonie lub przeglądając internet.
• ograniczyło lub zerwało kontakty z rówieśnikami,
• relacje podtrzymuje jedynie przez telefon, 
• próby ograniczenia korzystania z telefonu powodują bunt, znaczny smutek oraz wzmożony niepokój

W takiej sytuacji powinniśmy interweniować. Co robić?

Po pierwsze warto ustalić z dzieckiem zasady korzystania z telefonu komórkowego w domu, miejscach publicznych i szkole. Należy uczyć dziecko świadomie korzystać ze smartphona i wprowadzić reguły. Od samego poczatku powinno wiedzieć, np:

• Do kogo Twoje dziecko ma prawo dzwonić?
• Jakie aplikacje może pobierać i wykorzystywać?
• Ile czasu dziennie może korzystać z telefonu?
• O jakiej godzinie ma odłożyć telefon i iść spać?
• Czy dziecko może przynieść smartfon do szkoły?
• Jakie są konsekwencje naruszenia uzgodnionych zasad?

Po drugie jako rodzice, jesteśmy dla dziecka podstawowym modelem, który często świadomie lub nie naśladuje, dlatego dajmy dobry przykład. Nie korzystajmy z telefonu przy śniadaniu, ani od razu po przebudzeniu. Używajmy go wtedy, kiedy go naprawdę potrzebujemy, tak aby być uczciwym wobec dziecka.

Po trzecie uczmy dzieci netykiety. Coraz częściej dochodzi do sytuacji przemocowych, w socialmediach i  właśnie telefon staje się niebezpiecznym narzęsdziem, a  coraz więcej dzieci nie wie, gdzie należy postawić granicę. Porozmawiajcie z dzieckiem i podpowiedzcie, że zanim cokolwiek napisze lub wyśle musi się zastanowić, np:

• Czy słowa , które pisze powiedziałoby komus prosto w twarz?
• Czy zdjęcia, które wysyła mogą być dla kogoś obraźliwe lub go zranić?
• Czy to co pisze może  być wyrwany z kontekstu i wykorzystany dprzeciwko niemu?

Po czwarte zadbaj o zdrowie dziecka.  Kiedy dziecko idzie spać wynieś z jego sypialni telefon, pozwoli to uniknąć zakłóceń jakości i ilości snu oraz zapobiegnie negatywnemu wpływowi niebieskiego światła na oczy.

Jeśli objawy nasilają się, dziecko coraz częściej łamie ustalone zasady, widzimy w jego zachowaniu niepokojące zmiany. Napady smutku, agresji, zniechęcenia, izolacji, gniewu - warto wybrać się do psychologa np. poradni psychologiczno-pedagogicznej, możemy też zadzwonić na specjalny telefon zaufania dla osób uzależnionych behawioralnie prowadzony przy Instytucie Psychologii Zdrowia PTP - Telefon zaufania 801 889 880 i porozmawiać o naszych wątpliwościach dotyczących zachowania dziecka oraz uzyskać szczegółowe informacje jak mu pomóc.

Bibliografia:

Dębski M. (koordynator projektu) Nałogowe korzystanie z telefonów komórkowych. Szczegółowa charakterystyka zjawiska fonoholizmu w Polsce. Raport z badań, Gdynia, 2016

Paulina Gaworska
psycholog