Wielkanocne podróże po Polsce

Święta Wielkanocne to czas religijnych przeżyć, mistycznych uniesień i głębokich wzruszeń.

To także okazja do tego, by oderwać się od pracy i szarej rzeczywistości – odpocząć, naładować wewnętrzne akumulatory i pobyć z bliskimi.

Niektórzy nie wyobrażają sobie Wielkanocy bez przedświątecznej gorączki, wielkich przygotowań oraz biesiad przy rodzinnym stole. Inni jednak wręcz przeciwnie, na samą myśl o świętach uciekają gdzie pieprz rośnie, godząc się zapłacić każdą cenę, byleby było w nią wliczone błogie lenistwo i święty spokój.

Dla tych, którzy nie chcą rezygnować ze świątecznej atmosfery, wielkanocnej tradycji i bliskości rodziny, ale pragną uciec od rutyny i czasochłonnych przygotowań, mamy doskonałe rozwiązanie - rodzinne święta w plenerze.

Możecie zaszyć się na wsi i spędzić święta z dala od wrzawy, na ludowo. Być może zechcecie przeżyć je intensywnie w zgiełku miasta, występując w roli turystów, a może zapragniecie, w poszukiwaniu religijnych wzruszeń, udać się do miejsc szczególnie bliskich wszystkim wiernym?

Wielkanoc religijnie

Święta Wielkiej Nocy to okazja do tego, by uczestniczyć w niezwykłym wydarzeniu, jakim jest Misterium Męki Pańskiej, widowisku ilustrującym historię męki, śmierci i zmartwychwstania Chrystusa. Te teatralne przedstawianie nie tylko wzbogaca w treści religijne, ale dostarcza wzruszeń i głębokich przeżyć. Co roku misteria odbywają się w kalwariach (zespołach kaplic upamiętniających Mękę Pańską), których w Polsce jest kilkadziesiąt. Co istotne, podczas misterium nie pokazuje się najbardziej drastycznych momentów Męki Pańskiej - Śmierć Jezusa zostaje zaznaczona przez symboliczne przeniesienie Najświętszego Sakramentu do Kaplicy Grobu Pańskiego.

Kalwaria Zebrzydowska to najsłynniejsza i najstarsza polska kalwaria, która leży na pograniczu Beskidu Makowskiego i Pogórza Wielickiego. Misteria Męki Pańskiej odbywają się tu od 1608 roku, to jest niemal od początku jej istnienia. Każdego roku w inscenizacji udział biorą alumni bernardyńskiego seminarium, przewodnicy kalwaryjscy oraz pielgrzymi z różnych stron Polski. Najwięcej wiernych Kalwarię Zebrzydowską odwiedza w Wielki Piątek, spotykając się na tradycyjnej Drodze Krzyżowej.

Poznań - wystawiane na poznańskiej Cytadeli misterium to największy spektakl pasyjny na świecie. To monumentalna inscenizacja przygotowywana przez blisko 1000-osobowy zespół:  300 aktorów, 300 chórzystów i orkiestrę symfoniczną, 300 harcerzy, którzy oświetlają pochodniami Drogę Krzyżową oraz 100-osobową ekipę realizacyjną.

Górka Klasztorna - Misterium Męki Pańskiej odgrywane jest na terenie Sanktuarium Maryjnego, najstarszego ośrodka kultu maryjnego w Polsce. Górka Klasztorna znajduje się w województwie Wielkopolskim, w centrum Krajny. W misterium bierze udział ponad 100 aktorów, przebranych w stroje oddające nastrój ówczesnych czasów.

Golgota Beskidów – w Wielki Piątek odbywa się tu uroczyste nabożeństwo - procesja drogi krzyżowej. Wiedzie ona ze wsi Radziechowy (koło Żywca) na szczyt wzgórza Matyska (609 m n.p.m.) w Beskidzie Śląskim, gdzie znajduje się Krzyż Millenijny. Dziś Matyska jest coraz bardziej znanym miejscem kultu męki Chrystusa.

Męka Pańska w Czerwińsku - Misterium Męki Pańskiej w Czerwińsku wystawiane jest tradycyjnie w okresie Wielkiego Postu przez Nowicjuszy Towarzystwa Salezjańskiego. To pięcioaktowe misterium, rozpoczynające się od sceny na Górze Oliwnej, zostało poszerzone o prolog, który przenosi akcję do Wieczernika i ukazuje najważniejsze wydarzenia z Ostatniej Wieczerzy, bezpośrednio poprzedzające mękę Chrystusa i nierozerwalnie z nią związane. Wyjątkowo w roku bieżącym (2010) Misterium Męki Pańskiej nie będzie wystawiane.

Misterium Męki Pańskiej w Lądzie – wystawiane w Wyższym Seminarium Duchownym, składa się z pięciu aktów, które prowadzą widza od Ogrójca, poprzez zdradę Judasza, dziedziniec arcykapłana, pałac Piłata, Golgotę, aż do poranka Zmartwychwstania. Przed każdym aktem na przyjęcie kolejnego przesłania przygotowuje widzów krótka modlitwa, a kwestie bohaterów są parafrazą tekstów biblijnych.

Wejherowo – to najsłynniejsza kalwaria na Pomorzu, gdzie od ponad 300 lat w Wielki Piątek odbywają się misteria Męki Pańskiej. Drugim takim miejscem jest Kalwaria , która znajduje się w okolicach Kościerzyny.

Kalwaria Warmińska w Głotowie, miejscowości na Warmii, około 30 kilometrów od Olsztyna, która słynie z Sanktuarium Eucharystycznego i tego, że wąwóz pod Kalwarię wykopano ręcznie, a w pracach tych wzięło udział ponad 70 tysięcy ludzi! Podczas budowy starano się, aby ukształtowanie terenu i odległości między poszczególnymi stacjami stanowiły wierną kopię jerozolimskiej Drogi Krzyżowej.

Jasna Góra to miejsce szczególnie bliskie wszystkim wiernym, którzy spotykają się tu, by razem przeżywać wydarzenia Wielkiej Nocy. W Wielki Piątek na Wałach Jasnogórskich rozpoczyna się nabożeństwo Drogi Krzyżowej, następnie w archikatedrze - liturgia Męki Pańskiej. W Wielką Sobotę na Jasnej Górze, obrzędem święcenia ognia, rozpoczyna się liturgia Wieczerzy Paschalnej, którą kończy procesja rezurekcyjna. W Niedzielę Wielkanocną, rozpoczęta procesją rezurekcyjną z kaplicy Matki Bożej na jasnogórskie wały, to przede wszystkim uroczyste spotkanie w Bazylice, gdzie odprawiana jest uroczysta msza.

Wielkanoc - Groby Pańskie

Niezwykłym przeżyciem dla wiernych jest odwiedzanie Grobów Pańskich, które wystawiane są w niemal każdym kościele. Zazwyczaj uwagę widza skupiają również straże, które pełnią strażacy uzbrojeni w toporki lub – co zdarza się rzadziej - mężczyźni przebrani za legionistów rzymskich. Istnieją miejsca, gdzie straże są prawdziwą atrakcją, dlatego warto zobaczyć to na własne oczy.

I tak w Pruchniku koło Przemyśla – straże pełnią tzw. Kilińszczacy, czyli mężczyźni ubrani w kontusze; w Bieździedzy - Kosynierzy ubrani w strój krakowski, trzymający osadzone na sztorc kosy; w Raniżowie koło Rzeszowa oddział straży prezentuje ubiór tzw. piechoty wybranieckiej, tj. niebieskie sukmany; w Zaleszanach – straże pełni gwardia narodowa w wojskowych mundurach z rogatywkami i pawimi piórami.

Miejscowościami szczególnymi są Radomyśl nad Sanem oraz sąsiednia Wola Rzeczycka, gdzie straże ubrane są w uniformy przypominające mundury armii tureckiej z połowy ubiegłego wieku, zwane „turkami”. Po północy, już w Wielką Niedzielę, "turki" przemierzają Radomyśl obwieszczając Zmartwychwstanie Pańskie. Straż i orkiestra obchodzą wszystkie domy, budząc całe miasto. Zaś w pierwszą niedzielę po Wielkanocy, we wsi Grodzisko Dolne na Podkarpaciu odbywa się Parada Straży Wielkanocnych, kiedy to Oddziały Straży Grobowych przy akompaniamencie orkiestry dętej maszerują ulicami miasta, a widzowie mogą podziwiać niezwykłe mundury i pokazy musztry paradnej.

Wielkanoc turystycznie

Święta Wielkanocne to czas wiosennych urlopów, dlatego w tym okresie lokalne władze i aktywiści szczególnie dbają o atrakcyjność swoich okolic. W niemal każdym mieście organizowane są kiermasze, festyny, pikniki, imprezy dla dzieci i świąteczne jarmarki, na których nie tylko można nabyć wielkanocne ozdoby, ale wspólnie pomalować jajka czy dowiedzieć się czegoś więcej o polskiej tradycji wielkanocnej.

Doskonałym przykładem jest Kraków, gdzie co roku na rynku wystawiane jest plenerowe widowisko oparte na staropolskich zwyczajach i obrzędach wielkanocnych, w których udział biorą aktorzy, tancerze i muzycy. Krakowską specjalnością jest także Emaus - odpust odbywający się w wielkanocny poniedziałek. 

Z kolei w Kudowie-Zdroju odbywają się Spotkania Tradycji Wielkanocnych Ziemi Kłodzkiej, gdzie wielkanocne stoły prezentuje kilkadziesiąt kół gospodyń wiejskich, stowarzyszeń i gmin z Polski i Czech.

W pobliskim Kłodzku i Bardzie Śląskim już od Niedzieli Palmowej ruszają Jarmarki Wielkanocne – duże imprezy z występami miejscowych zespołów ludowych, konkursami palm czy degustacją potraw.

Nie lada atrakcją wielkanocną jest Kawalkada wielkanocna, czyli procesja konna w Pietrowicach Wielkich, zwana też procesją stu koni. Procesja wyrusza w Poniedziałek Wielkanocny o godz. 13. spod Kościoła parafialnego w Pietrowicach Wielkich, a prowadzą ją trzej jeźdźcy. Jeden z nich trzyma w dłoni krzyż opasany czerwoną wstęgą, drugi - figurę Chrystusa Zmartwychwstałego. Obok jedzie śpiewak, który intonuje pieśni i modlitwy. Konna procesja udaje się do kościółka pątniczego pw. Świętego Krzyża, w którym odbywa się nabożeństwo, a potem wraca do wsi polnymi drogami. Kiedy zbliża się do pierwszych zabudowań, nagle rusza z kopyta i … procesja zamienia się w wyścig. Tradycja ta jest dosyć rzadka, wobec czego stanowi dużą atrakcję. W Polsce występuje tylko na Śląsku, w miejscowościach: Raciborzu, Pietrowicach Wielkich, Sternalicach, Ostropie, Bieńkowicach i Biskupicach.

Z kolei na Suchym Żlebie na Kalatówkach, w Niedzielę Wielkanocną odbywają się zawody na starym sprzęcie, gdzie zawodnicy walczą o Jajo Wielkanocne. Zawodnicy mają stroje oraz sprzęt pochodzące z epoki, kiedy jeździło się na drewnianych nartach, a kijki były z bambusa. Pierwsza konkurencja to zjazd na czas, druga - to jazda stylowa. Zawodnikom i widzom przygrywa kapela góralska, wszystkim dopisują wspaniałe humory, bo i śmiechu jest co nie miara.

Wielkanoc folklorystycznie

Ten, kto nie ma ochoty na aktywny wypoczynek w mieście, może skorzystać z bogatej oferty świątecznej, jaką oferują zarówno stylowe hotele, kurorty SPA, pensjonaty, jak i gospodarstwa agroturystyczne. Na szczególną uwagę zasługują zwłaszcza te miejsca, gdzie przez kilka dni możemy przeżyć cudowną przygodę … z folklorem.

Wspólne zdobienie jajek za pomocą ludowych technik, święcenie kosza z jadłem w starych, malowniczych kościółkach, postne potrawy i wykwintne śniadanie wielkanocne, gdzie na stołach królują tradycyjne, regionalne potrawy, takie jak domowe szynki, pasztety, kiełbasy, baby wielkanocne i mazurki. Do tego przejażdżki konne, ogniska i nieoceniony kontakt z naturą: spacery w leśnych kniejach, powiew morskiej bryzy, „arbuzowa” woń budzącego się do życia jeziora, w górach – może nawet narty…

Niektóre gospodarstwa swą ofertę rozszerzyły o warsztaty etnograficzne czy garncarskie, a gospody i skanseny toną w magii wielkanocnej tradycji. Jeśli dołożymy do tego zwariowany Śmigus-dyngus, nastrojowe procesje rezurekcyjne i wiele, wiele staropolskich tradycji, może okazać się, że tegoroczne święta Wielkanocne mogą stać się naprawdę bajeczne i wyjątkowe.

Monika Zalewska-Biełło