Brak miesiączki - najczęstsza przyczyna obaw kobiet

Co jest najczęstszą przyczyna braku miesiączek u dziewczyny dotąd regularnie miesiączkującej? Ciąża. Jeżeli współżyjesz bez zabezpieczenia i okres opóźnia się o 4-5 dni,  to przed wizytą u ginekologa zrób test ciążowy. Jakie jeszcze mogą by przyczyny braku menstruacji?

Pierwotny brak miesiączek a wtórny?

Pierwotny brak miesiączek to sytuacja, kiedy u dziewczyny do 16 roku życia nie pojawia się krwawienie miesiączkowe, bez względu na prawidłowy wzrost i rozwój wtórnych cech płciowych lub sytuacja braku miesiączek  u kobiety, która nigdy nie miesiączkowała do 14 roku życia przy nieprawidłowym wzroście i braku wtórnych cech płciowych. Sytuacje takie zdarzają się rzadko i spowodowane mogą być niedorozwojem narządów rozrodczych, brakiem lub niedomogą czynnościową  jajników, uwarunkowanymi genetycznie zaburzeniami enzymatycznymi

Wtórny brak miesiączki to sytuacja, kiedy u kobiety dotąd regularnie miesiączkującej przez okres co najmniej 3 cykli nie występuje krwawienie.

Jakie są najczęstsze przyczyny zahamowania miesiączki u zdrowej kobiety?

1. Stres i intensywne ćwiczenia fizyczne.
2. Podwyższenie stężenia prolaktyny. Może być czynnościowe (bez zmian morfologicznych w przysadce) lub na podłożu guza wydzielającego prolaktynę. 
3. Zażywane  leki (m.in. przeciwdepresyjne, przeciwlękowe, niektóre leki przeciwko nadciśnieniu).
4. Zaburzenia owulacji.
5. Rzadko po stosowaniu doustnych środków antykoncepcyjnych może pojawić się zatrzymanie regularnych krwawień przez kilka miesięcy.
6. Intensywne odchudzanie.
7. Zaburzenia czynności tarczycy.
8. Uszkodzenie komórek przysadki (poporodowe, związane z niedotlenieniem lub zakrzepicą lub krwotokiem jak w zespole Sheehana  lub niezwiązane z ciążą - zespół Simmondsa).

Jakie testy lub badania może zlecić ci lekarz, gdy zgłosisz się do niego z tym problemem?

Może zlecić badania hormonów tarczycy (TSH, fT4, T3), ocenę stężenia prolaktyny. Jeżeli występuje mlekotok to może być wskazane wykonanie tomografii czaszki lub zdjęcia rtg czaszki celowanego na siodełko tureckie celem wykluczenia gruczolaka przysadki.

Najczęściej jednak diagnostykę rozpoczyna się od tzw. testu progesteronowego. Polega on na podaniu domięśniowym preparatu progeteronu lub doustnym podaniu naturalnego progesteronu lub jego syntetycznego analogu przez kilka dni.

Jeżeli w ciągu 2 tygodni od podania leku wystąpi krwawienie lub plamienie to wynik testu jest pozytywny. Świadczy to o utrzymywaniu się stężenia estradiolu  w surowicy powyżej 40 pg/ml i dowodzi prawidłowego funkcjonowania przedniego płata przysadki, śluzówki macicy i zachowania drożności kanału rodnego. Jeżeli stężenia hormonów tarczycy i prolaktyny są prawidłowe to dodatni wynik testu progesteronowego świadczy o występowaniu u pacjentki cykli bezowulacyjnych.

Co dalej jeżeli test progesteronowy jest ujemny?

Wykonuje się test estrogenowo-progesteronowy czyli najpierw podaje się  estrogeny a potem progesteron aby sprawdzić czy nie występują nieprawidłowości macicy (zarośnięcie jamy macicy). Oznacza się stężenie FSH (folitropiny).

Jeżeli jest podwyższone to świadczy to o przedwczesnym wygaśnięciu czynności jajników. Jeżeli jest prawidłowe to należy oznaczyć rezerwę hormonu adrenokortykotropowego i (o ile wcześniej nie wykonano) tomografię czaszki celem wykluczenia guzów w ośrodkowym układzie nerwowym. Jeżeli  wyniki tych testów są prawidłowe to drogą eliminacji ustala się rozpoznanie niewydolności podwzgórzowo-przysadkowej. U kobiet z tym rozpoznaniem konieczne jest stosowanie leków hormonalnych   

Co oznacza stwierdzenie "brak cykli owulacyjnych"?

Jest to sytuacja, kiedy nie dochodzi do jajeczkowania i nie powstaje w jajniku ciałko żółte produkujące progesteron. Przy braku progesteronu nie dochodzi w błonie śluzowej macicy do przemian przygotowujących śluzówke do przyjęcia zapłodnionej komórki jajowej. Również bez ustania działania progesteronu  nie dochodzi do złuszczenia się błony śluzowej i do krwawienia miesiączkowego.

Powoduje to zatrzymanie miesiączki, nieregularne brudzenia/krwawienia, objawy zespołu napięcia przedmiesiączkowego. Przyczyna cykli bezowulacyjnych może leżeć na którymkolwiek z poziomów układu podwzgórze-przysadka-jajnik. Leczenie zależy od tego czy kobieta jest zainteresowana zajściem w ciążę czy tylko regulacją cykli.

Opracował dr n. med. Władysław Gaweł

Uwaga: Informacje przedstawione powyżej stanowią wyraz osobistej wiedzy autora i nie zastępują w żadnym razie wizyty u lekarza.