Sztuka otwartej komunikacji - w rodzinie i pracy

Uczciwa i otwarta komunikacja pomaga lepiej się porozumiewać zarówno wśród członków rodziny, jak i wtedy, gdy w grę wchodzi zależność służbowa. Nie jest to jednak prosta sprawa, wymaga dystansu do siebie i kilku umiejętności.

1. Wyrażaj siebie

Masz prawo do wyrażania swoich myśli i uczuć, ale pamiętaj, że inni również mają do tego prawo. Każdy może wyrażać swoje poglądy i mówić o swoich potrzebach, pod warunkiem, że nie narusza praw, ani godności drugiego człowieka. Warto przyjrzeć się sobie i zastanowić, czy pozwalamy na to sobie i czy nie odmawiamy tego innym, czy jesteśmy w stanie przyjąć, że ktoś może mieć inny punkt widzenia i czy swobodnie potrafimy wyrażać swoje myśli, nawet wtedy, gdy otoczenie ma inne zdanie.

Warto też pozwalać na swobodne wyrażanie siebie swojemu dziecku. Częstym błędem rodziców jest negowanie uczuć dziecka, dawanie mu sygnałów, że to, co sądzi lub czuje nie jest dobrze widziane przez otoczenie. Nie zaprzeczaj więc, kiedy twoje dziecko mówi: „Brzydka ta zabawka”. Zamiast tego możesz zawsze powiedzieć „Rozumiem, że tobie się nie podoba, ja mam inne zdanie.”. Akceptujesz w ten sposób, że dziecko może mieć własne zdanie, może je swobodnie wyrażać oraz pokazujesz, że ludzie mogą różnić się między sobą i że to jest w porządku.

2. Używaj komunikatów „ja”

Stosowanie komunikatów „ja” jest najbezpieczniejszym sposobem wyrażania siebie. Kiedy zaczynasz zdanie od: Ja myślę…, Ja uważam…, Ja czuję…, dajesz otoczeniu sygnał, że odnosisz się do własnych stanów wewnętrznych. Jest to forma komunikatu, niezagrażająca twojemu rozmówcy. Używając jej, nikogo nie oceniasz, nie krytykujesz, wyrażasz po prostu własne zdanie, a przecież nikt nie wie lepiej, co czujesz i co myślisz niż ty. A z tym, co czujesz i czego potrzebujesz trudno dyskutować.

3. Słuchaj tak, żeby usłyszeć

Zaangażuj się w zrozumienie tego, co twój rozmówca chce ci powiedzieć. Dwie różne osoby mogą rozumieć tą samą sytuację w zupełnie inny sposób i odbierać ją z zupełnie innym ładunkiem emocjonalnym. Słuchaj z zaciekawieniem, pytaj, kiedy czegoś nie rozumiesz, nie kończ za kogoś zdań – może chcieć powiedzieć coś innego, niż zakładasz.

Lepiej też zapytać, co ktoś czuje w związku ze sprawą, o której mówi, niż zakładać, że czuje to samo, co ty byś czuła. Upewnij się, że dobrze zrozumiałaś przekaz rozmówcy. W tym celu spróbuj powtórzyć to, co usłyszałaś własnymi słowami i dopytaj czy o to chodziło. Jest to szczególnie ważne, przy okazji dłuższych wypowiedzi. Taki zabieg, pomaga wyjaśnić rozbieżności i zapobiega nieporozumieniom.

4. Oceniaj konkretne działania, nie osoby

Niezależnie od tego czy wydajesz osąd pozytywny czy negatywny, odnoś się do konkretów. Zupełnie inaczej brzmi, jeśli powiesz do dziecka „Strasznie bazgrzesz”, niż kiedy opiszesz, co ci się nie podoba np. „Literki są napisane krzywo i przez to trudno je odczytać”. Dzięki takiej informacji, dziecko będzie wiedziało, nad czym ma popracować. Dostanie konstruktywny komunikat, który dotyczy czynności pisania, nie zaś uogólnionej oceny jego osoby.

Ta sama zasada dotyczy sytuacji, gdy dziecko chwalisz. Mówiąc: „Podoba mi się, że użyłeś wielu kolorów na tym rysunku. Dzięki temu jest bardzo pogodny.”, zamiast krótkiego: „Fajny rysunek”. okażesz większe zaangażowanie i będziesz bardziej wiarygodna. Staraj się używać tego rodzaju komunikatów niezależnie od tego, czy rozmawiasz z dzieckiem, przełożonym czy z koleżanką.

5. Stosuj zasadę: fakt, uczucie, oczekiwanie

Pomyśl jak reagujesz, kiedy nie podoba ci się czyjeś zachowanie. Załóżmy, że twój partner często rzuca skarpetki obok kosza na bieliznę, zamiast wrzucić je do środka. Czy potrafisz nie atakując powiedzieć, że to ci przeszkadza, czy raczej zagryzając zęby sprzątasz skarpetki sama? Zamiast tłumić emocje, które prędzej czy później i tak gdzieś znajdą ujście, spróbuj użyć trzy stopniowego komunikatu. Zacznij od nazwania tego, co cię drażni, następnie opisz swoje emocje, a na końcu powiedz, czego oczekujesz w przyszłości, np. „Kiedy rzucasz brudne skarpetki obok kosza, irytuje mnie to, chciałabym, żebyś wkładał je do środka”. Dajesz w ten sposób jasny komunikat, o tym co ci przeszkadza i wskazówkę dla odbiorcy, jakie zachowanie załatwi sprawę.

6. Doceń szczerość i bądź szczera

Zastanów się czy szybciej byś zaufała komuś, kto zawsze prawi ci komplementy, czy osobie, która potrafi otwarcie powiedzieć, co o tobie sądzi, niezależnie od tego, czy mówi rzeczy przyjemne czy trudne.

Każdy może odbierać twoje zachowanie zupełnie inaczej. Potraktuj szczere informacje, jako cenne wskazówki mówiące o tym jak możesz być odbierana, nawet jeśli są nieprzyjemne. Kiedy wyciągniesz z nich wnioski, będą działały na twoją korzyść. Im więcej takich opinii poznasz, tym więcej możesz z nich uzyskać dla siebie. Z drugiej strony, kiedy szczerze wyrażasz swoje zdanie, będziesz budzić zaufanie.

Oczywiście nie warto robić tego zawsze. Powiedzenie koleżance z pracy, że przytyła, nie jest konieczne ani wskazane w miejscu pracy, a może spowodować większy dystans między wami. Wszystko zależy od charakteru relacji, jaka jest między dwiema osobami.

Otwarta komunikacja daje efekty zarówno na płaszczyźnie zawodowej, jak i między osobami bliskimi. W rodzinie poprawia wzajemne relacje, budując szacunek i zaufanie, daje prawo, każdemu z jej członków do wyrażania siebie i akceptowania różnic między domownikami. W pracy buduje współpracujący i czerpiący z różnic indywidualnych zespół.

Joanna Rudzka, psycholog