W niedawnym badaniu opublikowanym w czasopiśmie JAMA zespół naukowców zajął się jednym z najbardziej aktualnych i kontrowersyjnych tematów, to jest długotrwałymi objawami COVID, tzw. long-covid-19 u dzieci i młodzieży.
Koronawirus zespołu ostrej niewydolności oddechowej 2 (SARS-CoV-2) jest wirusem RNA wywołującym chorobę koronawirusową 2019 (COVID-19). Przedłużająca się objawowa postać COVID-19 i zespół pokowidowy (post-COVID-19 syndrome) to long-COVID-19, inaczej następstwa zdrowotne po przechorowaniu COVID-19 (postacute sequelae of COVID-19 – PASC), stan po COVID-19 (post-COVID-19 condition) lub czy long haulers (w USA).
PASC dotyka znaczącą liczbę pacjentów po przejściu COVID-19. Według badań jest to od 10% do nawet 78% osób, które przeszły COVID-19, co w skali globalnej oznacza około 65 milionów pacjentów. Szacuje się, że long-covid może dotyczyć od 4-5 % do nawet 30% dzieci około 4-12 tygodni po przebytym zakażeniu.
Nie opracowano badania diagnostycznego, który pozwalałoby na rozpoznanie long-COVID-19, nie uzgodniono też międzynarodowej definicji choroby u dzieci. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) za przypadek zespołu pokowidowego u dorosłych uznaje stan, który występuje u osób z prawdopodobnym lub potwierdzonym zakażeniem SARS-CoV-2 (zwykle 3 miesiące od zachorowania) i utrzymuje się przez co najmniej 2 miesiące, a nie można go wyjaśnić w inny sposób [www.mp.pl].
Charakterystyczne symptomy PASC utrzymują się, nawracają lub rozwijają się po wyzdrowieniu z pierwotnej infekcji SARS-CoV-2. Najczęściej obserwuje się objawy:
- ogólnoustrojowe, takie jak osłabienie, zmęczenie, bezsenność,
- ze strony układu nerwowego, to jest bóle i zawroty głowy. Objawy poznawcze u dzieci i młodzieży z PASC mogą obejmować trudności w koncentracji, problemy z pamięcią, trudności w znajdowaniu słów, mgłę mózgową,
- ze strony układu oddechowego (duszność, kaszel),
- ze strony układu krążenie (ból w klatce piersiowej, nietolerancja wysiłku, kołatanie serca].
We wspomnianym badaniu naukowcy próbowali zidentyfikować najczęstsze objawy “długiego COVID-u” i scharakteryzować zjawisko wśród osób niepełnoletnich. Badano najczęstsze symptomy u dzieci w wieku od 6 do 11 lat oraz u nastolatków w wieku od 12 do 17 lat, następnie je porównano. Dane zbierano od marca 2022 roku do grudnia 2023 roku z ponad 60 ośrodków badawczych w USA. Uczestnikami badania były zarówno dzieci z potwierdzonymi laboratoryjnie zakażeniami COVID-19, jak i dzieci niezakażone. W badaniu wzięło udział 898 dzieci, z których 751 miało potwierdzone zakażenie COVID-19, a 147 stanowiło grupę kontrolną. Definicja długiego COVID w badaniu opierała się na obecności objawów COVID-19 przez 90 dni lub dłużej od momentu pierwszego zakażenia.
Badacze nie ograniczyli się jedynie do analizy objawów. Zastosowali zaawansowane narzędzia analizy, które pozwoliły na wyodrębnienie różnych fenotypów „długiego COVID-u” wśród badanych dzieci i nastolatków. Analiza ta miała na celu identyfikację unikalnych cech poszczególnych grup wiekowych oraz zrozumienie, czy objawy long-covid różnią się w zależności od wieku pacjentów.
Jednym z kluczowych odkryć badania było stwierdzenie, że long-covid u dzieci różni się znacząco od choroby obserwowanej u dorosłych. Dostrzeżono także różnice między objawami long-covid u dzieci w wieku szkolnym a objawami u nastolatków. Jedną z najbardziej intrygujących obserwacji było stwierdzenie, że objawy long-covid utrzymywały się średnio o 10% dłużej u nastolatków (556 dni) w porównaniu z młodszymi dziećmi (506 dni). Co więcej, chociaż 14 fenotypów objawów było wspólnych dla obu grup wiekowych, cztery fenotypy były unikalne dla dzieci w wieku szkolnym, a trzy dla nastolatków.
Wyniki badania wskazują na potrzebę innego podejścia do diagnozy, badań i leczenia długiego COVID u dzieci i młodzieży oraz dorosłych. Złożoność objawów oraz różnice wiekowe wymagają większej precyzji i elastyczności w podejściu medycznym, co z kolei ma kluczowe znaczenie dla skutecznej terapii.
Wnioski te są o tyle ważne, że podczas gdy istnieje obszerna literatura na temat long-covid u dorosłych, badań dotyczących tego zjawiska u dzieci nadal brakuje. Doprowadziło to do pojawienia się wielu błędnych przekonań i stawiania mylnych diagnoz. U dzieci z długim COVID często rozpoznawano inne schorzenia, co znacznie utrudniało prowadzenie leczenia oraz badań diagnostycznych i terapeutycznych. Ponadto funkcjonuje przekonanie, że long-covid u dzieci jest zjawiskiem rzadkim. Tymczasem w miarę jak pojawiają się nowe badania, staje się jasne, że schorzenie to dotyka również młodsze grupy wiekowe, a jego przebieg może być równie poważny jak u dorosłych.