"FILOZOFIA" STOSOWANIA ZIÓŁ
1. Lecznie ziołami, moim zdaniem, dość zasadniczo różni się od leczenia farmakologicznego. Dzieje się tak dlatego, że w każdym surowcu roślinnym znajduje się kilka do kilkunastu związków biologicznie czynnych, które w zauważalny sposób oddziaływują na organizm. W mieszance ziołowej jest ich kilkadziesiąt. Natomiast w lekach syntetycznych znajduje się jeden, czasem kilka takich związków, o z góry "zaprojektowanym" działaniu. W ziołach skład różnych związków czynnych jest o wiele bardziej "przypadkowy". Gdyby szukać tu analogii z leczeniem farmakologicznym, to mielibyśmy sytuację w której pacjent wychodzi od lekarza z receptą na 30 lub 50 różnych leków, które musi przyjmować jednocześnie. Ani lekarze, ani pacjenci nie są przygotowani do takiej sytuacji. Pomijam już fakt, że kopiasta łyżka różnych tabletek byłaby pewnie z 10 razy droższa od kopiastej łyżki ziół o podobnym działaniu. Z tego powodu, przy komponowaniu mieszanki ziołowej trzeba brać pod uwagę odziaływanie każdego składnika na wszystkie inne układy narządów, nie tylko na układ rozrodczy.
2. Co leczyć ziołami - chorobę czy pacjenta? To pytanie może brzmi dziwnie, ale postaram się wyjaśnić co mam na myśli.
Pacjent trafia do lekarza z określonymi dolegliwościami, które są spowodowane naogół określoną chorobą. W tej sytuacji lekarz leczy oczywiście chorobę. W przypadku najpopularniejszych w Polsce mieszanek ziołowych sytuacja jest podobna. Wskazania do stosowania poszczególnych ziół powstawały przez całe dziesięciolecia (może nawet stulecia) i były nakierowane na leczenie poszczególnych chorób czy dolegliwości (objawów). I to było naturalne i słuszne podejście. Trzeba sobie jednak uświadomić, że współczesny stan wiedzy medycznej, jej możliwości techniczne i farmakologiczne, są dziś na niebywale wysokim poziomie. W leczeniu poszczególnych chorób czy organów lekarze "dokonują cudów", dysponując bardzo wyspecjalizowanymi technikami diagnostycznymi i b. precyzyjnie działającymi lekami. Czy jest więc dziś sens leczenia poszczególnych chorób ziołami? Gdybyśmy mieli skupiać się ściśle na wąskim leczeniu jakiejś choroby, to wydaje się, że nie, ale oczywiście pod warunkiem, że mamy rzeczywisty dostęp do zdobyczy współczesnej medycyny.
Do czego więc wykorzystywać zioła?
W ostatnich latach badania na związkami czynnymi zawartymi w ziołach są dość intensywnie prowadzone (firmy farmaceutyczne szukają w ten sposób "pomysłów" na nowe leki) a wiedza ta coraz bardziej dostępna. Jak juz pisałem, zioła oddziaływują jednocześnie na wiele narządów i procesów zachodzących w organizmie. Aby prawidłowo i w pełni wykorzystać odziaływanie określonego zioła na konkretną osobę, należałoby przeprowadzić możliwie szeroką diagnostykę całego organizmu, chociażby w stopniu podstawowym. Dalej, jeżeli warunkiem zastosowania określonych ziół jest diagnostyka całego organizmu, to odwaracając tę relację, należy przyjąć następującą zasadę: zdiagnozujmy możliwie szeroko stan całego organizmu a następnie dobierzmy dla niego odpowiednie zioła.
I to jest odpowiedź na postawione na początku pytanie. Ziołami należy leczyć pacjenta (jednocześnie cały jego organizm) bo dopiero wtedy w pełni wykorzysta się potencjał leczniczy tkwiący w ziołach i uniknie jednocześnie ich niewłaściwego zastosowania. Niezależnie więc od tego, z jakim głównym problemem zdrowotnym mamy do czynienia, aby skutecznie zastosować zioła, trzeba i tak leczyć cały organizm.
To nie narządy rodne - nie jajniki, jajowody czy macica - ale kobieta, która kocha i kocha się ze swoim mężczyzną, akceptując fakt posiadania dziecka, zachodzi w ciążę, a nstępnie "kosztem" całego swojego organizmu pozwala rozwijać się dziecku, a po 9 miesiącach wydaje je na świat.
Jak to wygląda w praktyce? Zacznijmy od wybrania tych ziół, które wzmacniają układ rozrodczy. Wymieniane przeze mnie zioła są, w zasadzie, dostępne w Polsce, chociaż nie zawsze w aptekach czy sklepach zielarskich.
ZIOŁA WZMACNIAJĄCE UKŁAD ROZRODCZY
Na osłabienie układu rozrodczego u kobiet nogą wskazywać: przedłużające się cykle (30 dni i dłużej); zaburzone (nienormalne) cykle; wolno rozpoczynająca i przedłużająca się miesiączka, ze skurczami i plamieniami. Często występują stany zapalne lub przekrwienia pochwy i macicy, nadżerki szyjki macicy, nieprawidłowości w wymazie z sutków, nagłe pojawianie się opryszczki w okresie menstruacji (również na krótko przed i po). Ok. 21-24 dnia cyklu może pojawiać się gorsze samopoczucie z osłabieniem i uczuciem ciężkości. Na osłabienie wskazuje też preferowanie słodkich produktów przed miesiączką, np. "pożądanie" czekolady.
Dość silnie pobudzająco działają:
Arcydzięgiel litwor
Bylica pospolita
Chinowiec
Drapacz lekarski
Jałowiec pospolity
Kopytnik pospolity
Krwawnik
Marchew zwyczajna (nasiona)
Niepokalanek pospolity
Pluskwica groniasta
Ruta zwyczajna
Tasznik pospolity
Wrotycz pospolity
Słabiej:
Ambrowiec wschodni
Arnika górska
Cynamonowiec cejloński
Czosnek pospolity
Eleuterokok kolczysty
Glistnik jaskółcze ziele
Jemioła pospolita
Jesion wyniosły
Kasztanowiec zwyczajny
Konwalia majowa
Koper włoski
Kozłek lekarski
Len zwyczajny
Lukrecja gładka
Macierzanka piaskowa
Miłorząb dwuklapowy
Oman wielki
Piołun, właś. Bylica piołun
Rdest ostrogorzki
Rozmaryn lekarski
Rumianek pospolity
Rumianek szlachetny
Rutwica lekarska
Rzepik pospolity
Rzewień
Serdecznik pospolity
Tymianek pospolity
Tysięcznik, właś. Centuria pospolita
Werbena pospolita
Są też oczywiście zioła, które układ rozrodczy mogą osłabiać i tych powinniśmy, w miarę możliwości, unikać. Nie oznacza to, że nie mogą byc stosowane w mieszankach wieloskładnikowych.
Zakładam tutaj, że problemy z zajściem w ciążę są sopwodowane osłabieniem układu rozrodczego. Założone to nie we wszystkich przypadkach musi być słuszne. Gdyby problem taki dotyczył również kobiet ze wzmożoną funkcją układu rozrodczego to należy przede wszystkim zwrócić uwagę na: krótkie cykle, lepsze samopoczucie w drugiej fazie cyklu i preferowanie przed miesiączką diety bogatszej w białko i tłuszcze (od sernika po hamburgery). W tym wypadku możnaby stosować zioła z poniższej listy.
ZIOŁA MOGĄCE OSŁABIAĆ UKŁAD ROZRODCZY
Babka jajowata
Barwinek pospolity
Chmiel
Cykoria podróżnik
Dziewanna kutnerowata
Dziurawiec zwyczajny
Gorzknik kanadyjski
Gwajakowiec lekarski
Imbir lekarski
Kalina koralowa
Kuklik pospolity
Łopian większy
Malina (liść)
Melisa lekarska
Męczennica cielista
Nostrzyk żółty
Oczar wirginijski
Owies
Podbiał pospolity
Pokrzywa zwyczajna
Uczep trójlistkowy
Wierzba biała
Wiesiołek dwuletni
Jeszcze kilka słów o działaniu osłabiającym i wzmacniającym. Wzmacniamy narządy osłabione, czyli takie, których funkcje są osłabione. O "sile" działania jakiegoś narządu decydują: stymulacja ze strony układu nerwowego, stymulacja ze strony układu hormonalnego, oraz jakość krążenia krwi w tym narządzie. Im lepsze jest krążenie krwi w danym narządzie tym więcej hormonów, tlenu i substancji odżywczych do niego napływa co w oczywisty sposób wzmaga jego funkcje. Ten sam narząd będzie osłabiony, kiedy zapotrzebowanie na krew przeniesie się do innego narządu. Jeżeli więc będziemy mieli do czynienia ze wzmożoną funkcją jakiegoś narządu, to prawdopodobnie kosztem jakiegoś innego. Ilość krwi, tlenu i substancji odżywczych w naszym organizmie jest ograniczona. W takim wypadku sensowniej jest wzmacniać inny narząd osłabiony niż osłabiać ten ze wzmożoną funkcją.
Dalej, w przypadku starania się o dziecko należy wiedzieć, które zioła mogą potencjalnie wywołać poronienie. Proszę zauważyć, że pokrywają się one częsciowo, zarówno ze wzmacniającymi jak i osłabiającymi, ale są tu również takie, które bezpośrednio dla układu rozrodczego są "obojętne". Dzieje się tak właśnie z powodu zawartości licznych i różnie działających substancji czynnych zawartych w tych ziołach. Nie oznacza to, że nie należy ich stosować. Jeżeli będą stanowiły składnik mieszanki, to ich stężenie będzie niewielkie, a ewentualne niekorzystne działanie równoważone przez inne składniki. Napewno większe znaczenie należałoby przypisywać tym ziołom, gdyby były stosowane w okresie ciąży.
Z powtarzaniem się tych samych ziół na różnych listach wskazań i przeciwwskazań będziemy mieli cały czas do czynienia.
ZIOŁA MOGĄCE WYWOŁAĆ PORONIENIE I WYWOŁUJĄCE MIESIĄCZKĘ
Zioła wywołujące miesiączkę należy stosować nieco ostrożniej, w połączeniu z innymi. Rutę i tatarak napewno trzeba odstawić w przypadku pozytywnego tetstu c. W przypadku mięty ostrzeżenie dotyczy stosowania jej w większych dawkach, zwłaszcza olejku. Ostrzeżenie dotyczy wszystkich gatunków mięty.
Jako poronne, w literaturze są wymieniane m.in.:
Mięta pieprzowa
Ruta zwyczajna
Tatarak zwyczajny
Jako wywołujące miesiączkę:
Bobrek
Bukwica zwyczajna
Bylica pospolita
Chaber bławatek
Drapacz lekarski
Kminek zwyczajny
Koper włoski
Lubczyk ogrodowy
Majeranek ogrodowy
Melisa lekarska
Nagietek lekarski
Pietruszka korzeń
Przywrotnik pospolity
Rdest ostrogorzki
Rozmaryn lekarski
Serdecznik pospolity
Szanta zwyczajna
Tasznik pospolity
Wrotycz pospolity